グルジア語
出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』 (2024/07/14 02:22 UTC 版)
文法
形態論
グルジア語は膠着語であり、動詞を形成するための接頭辞と接尾辞を有する。場合によっては8つ以上の形態素で1つの動詞が構成される場合もある。例えば、აგეშენებინათ(ageshenebinat、あなたは構築した)という語は a-g-e-shen-eb-in-a-t のように意味上8つの最小単位に分割することができる。
形態音韻論
グルジア語では語中音消失現象が起きる。単語の最後の音節に母音 a もしくは e があり、その時に接尾辞(特に複数を意味する -eb- )が付着すると大抵の場合にその母音が脱落する。以下に例を挙げておく。მეგობარი(megobari、単数 / 友人)は მეგობრები(megobrebi、複数 / 友人達)となり最後の音節の a が脱落しているのがわかる。
屈折
格 | დედა(母) | მეფე(王) | ჯილდო(賞) | მწვრთნელი(コーチ) | მეგობარი(友人) | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | |
主格 | დედა | დედები | მეფე | მეფეები | ჯილდო | ჯილდოები | მწვრთნელი | მწვრთნელები | მეგობარი | მეგობრები |
能格 | დედამ | დედებმა | მეფემ | მეფეებმა | ჯილდომ | ჯილდოებმა | მწვრთნელმა | მწვრთნელებმა | მეგობარმა | მეგობრებმა |
与格 | დედას | დედებს | მეფეს | მეფეებს | ჯილდოს | ჯილდოებს | მწვრთნელს | მწვრთნელებს | მეგობარს | მეგობრებს |
属格 | დედის | დედების | მეფის | მეფეების | ჯილდოს | ჯილდოების | მწვრთნელის | მწვრთნელების | მეგობრის | მეგობრების |
具格 | დედით | დედებით | მეფით | მეფეებით | ჯილდოთ | ჯილდოებით | მწვრთნელით | მწვრთნელებით | მეგობრით | მეგობრებით |
副詞格 | დედად | დედებად | მეფედ | მეფეებად | ჯილდოდ | ჯილდოებად | მწვრთნელად | მწვრთნელებად | მეგობრად | მეგობრებად |
呼格 | დედავ | დედებო | მეფევ | მეფეებო | ჯილდოვ | ჯილდოებო | მწვრთნელო | მწვრთნელებო | მეგობარო | მეგობრებო |
格 | 一人称 | 二人称 | 三人称(=あれ) | これ | それ | 形容詞 | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | კარგი(良い) | |
主格 | მე | ჩვენ | შენ | თქვენ | ის | ისინი | ეს | ესენი | ეგ | ეგენი | კარგი |
能格 | მე | ჩვენ | შენ | თქვენ | მან | მათ | ამან | ამათ | მაგან | მაგათ | კარგმა |
与格 | მე | ჩვენ | შენ | თქვენ | მას | მათ | ამას | ამათ | მაგას | მაგათ | კარგ |
属格 | ჩემ | ჩვენ | შენ | თქვენ | მის | მათ | ამის | ამათ | მაგის | მაგათ | კარგი |
具格 | ჩემით | ჩვენით | შენით | თქვენით | მით | მათით | ამით | ამათით | მაგით | მაგათით | კარგი |
副詞格 | ჩემად | ჩვენად | შენად | თქვენად | იმად | იმათად | ამად | ამათად | მაგად | მაგათად | კარგ |
呼格 | შენ | თქვენ | კარგო |
動詞も人称や時相により語形変化が起こり、法によって計10種類の時相法がある。また、人称・時制などはマーカーとして動詞にくっつける。グルジア語の興味深い特徴としては、ほとんどの屈折言語では主語が主格として、目的語が対格あるいは与格としておかれるのに対して、その逆の現象が多く発生することがある(能格言語)。それは動詞の性質から起こるものであり、それを特に与格構文 (Dative construction) と呼んでいる。また主語に相当する品詞が能格におかれる例としては、他動詞が完了時制である場合(分裂能格)や、知っている (იცის、icis) という動詞の現在時制と未来時制である場合などがある[6][7]。
動詞の形 | 直説法非過去 | 直説法過去 | 接続法 |
---|---|---|---|
現在形 | 現在 | 未完了 | 接続法現在 |
未来形 | 未来 | 条件法 | 接続法未来 |
過去形 | アオリスト | 希求法 | |
完了形 | 現在完了 | 過去完了 |
構成要素 | 前辞 | 人称マーカー | バージョンマーカー | 語根 | 受動マーカー | 現在/未来マーカー | 原因マーカー | 未完了/条件マーカー | 時相マーカー | 人称マーカー | 複数マーカー |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I、III類動詞 現在・未来・過去 |
ა- და- გა- მი- მო- შე- ჩა- წა- など |
主語: 一人称 -ვ- 二人称 -ხ- 目的語: 一単 -მ- 一複 -გვ- 二人称 -გ- 三人称 -ს- / -ჰ- |
-ა- -ი- -უ- -ე- |
語根 | -დ- | -ამ- -ავ- -ებ- -ობ- -ოპ- -ი- |
-ინ- -ევ- -ებ- |
-დ- -ოდ- |
現在・未来・未完了・条件法: -ი- 接続法・過去・希求法: -ე- 希求法: -ო- / -ა- |
三人称単数: 現在・未来・接続法・希求法: -ს- 現在・未来・未完了・条件法・過去: -ა- 過去: -ო- 三人称複数: 現在・未来: -ენ- 未完了・接続法・条件法・過去・希求法: -ნენ- 過去: -ეს- 希求法: -ნ- |
-თ |
I、III類動詞 完了 |
主語: 一人称 -ვ- 目的語: 一単現 -მი- 一単過 -მე- 一複現 -გვი- 一複過 -გვე- 二現 -გი- 二過 -გე- 三人称 -უ- |
-ამ- -მ- -ავ- -ვ- -ებ- |
-ნ- -ინ- |
現在: -ი- 過去: -ი- -ე- |
一現完 -ვარ- 二現完 -ხარ- 三現完 -ა- / -ს- 三過完 -ა- / -ო- | ||||||
II類動詞 目的語なし |
主語: 一人称 -ვ- |
-მ- | -მ- -ამ- -ებ- -ობ- |
-ილ- -ულ- -ალ- -არ- |
一現完 -ვარ- 一過完 -იყავი- 二現完 -ხარ- 二過完 -იყო- 三単現完 -ა- 三複現完 -ან- 三過完 -იყვნენ- | ||||||
II類動詞 目的語あり |
主語: 一人称 -ვ- 目的語: 一単 -მ- 一複 -გვ- 二人称 -გ- 三人称 -ს- / -ჰ- |
-ებ- -ამ- -მ- -ავ- -ვ- -ობ- |
-ოდ- | -ი- | 一現完 -ვარ- 二現完 -ხარ- 三単現完 -ა- 三複現完 -ან- 三単過完 -ა- 三複過完 -ნენ- | ||||||
IV類動詞 | まれ | 目的語: 一人称 -ვ- 主語: 一単 -მ- 一複 -გვ- 二人称 -გ- 三人称 -ჰ- / -ს- |
現在: -ი- / -უ- / -ა- 持続: -ე- |
現在: -ავ- -ი- 未来: -ებ- |
現在: -დ- -ოდ- 過去: -ოდ- |
一現 -ვარ- 二現 -ხარ- 三現 -ს- / -ა- 過去・未完了 -ა- 条件法・希求法 -ს- | |||||
受動態 | 一人称 -ვ- | -ა- -ი- -უ- -ე- |
現在:なし 未来: -ებ- |
未来: -ოდ- |
現在・未来: -ი- 接続法・過去: -ე- 希求法: -ო- |
上に同じ |
წერს(書く、I類動詞) | მოტყუება(嘘をつく、II類動詞) | ცხოვრობს(住む、III類動詞) | არის(存在動詞、特殊変化) | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | ||
現在形 | 一人称 | მე ვწერ | ჩვენ ვწერთ | მე ვიტყუები | ჩვენ ვიტყუებით | მე ვცხოვრობ | ჩვენ ვცხოვრობთ | მე ვარ | ჩვენ ვართ |
二人称 | შენ წერ | თქვენ წერთ | შენ იტყუები | თქვენ იტყუებით | შენ ცხოვრობ | თქვენ ცხოვრობთ | შენ ხარ | თქვენ ხართ | |
三人称 | ის წერს | ისინი წერენ | ის იტყუება | ისინი იტყუებიან | ის ცხოვრობს | ისინი ცხოვრობენ | ის არის | ისინი არიან | |
未来形 | 一人称 | მე დავწერ | ჩვენ დავწერთ | მე მოვიტყუები | ჩვენ მოვიტყუებით | მე ვიცხოვრებ | ჩვენ ვიცხოვრებთ | მე ვიქნები | ჩვენ ვიქნებით |
二人称 | შენ დაწერ | თქვენ დაწერთ | შენ მოიტყუები | თქვენ მოიტყუებით | შენ იცხოვრებ | თქვენ იცხოვრებთ | შენ იქნები | თქვენ იქნებით | |
三人称 | ის დაწერს | ისინი დაწერენ | ის მოიტყუება | ისინი მოიტყუებიან | ის იცხოვრებს | ისინი იცხოვრებენ | ის იქნება | ისინი იქნებიან | |
過去形 | 一人称 | მე დავწერე | ჩვენ დავწერეთ | მე მოვიტყუე | ჩვენ მოვიტყუეთ | მე ვიცხოვრე | ჩვენ ვიცხოვრეთ | მე ვიყავი | ჩვენ ვიყავით |
二人称 | შენ დაწერე | თქვენ დაწერეთ | შენ მოიტყუე | თქვენ მოიტყუეთ | შენ იცხოვრე | თქვენ იცხოვრეთ | შენ იყავი | თქვენ იყავით | |
三人称 | მან დაწერა | მათ დაწერეს | ის მოიტყუა | ისინი მოიტყუვნენ | მან იცხოვრა | მათ იცხოვრეს | ის იყო | ისინი იყვნენ | |
完了形 | 一人称 | მე დამიწერია | ჩვენ დაგვიწერია | მე მიცხოვრია | ჩვენ გვიცხოვრია | მე ვყოფილვარ | ჩვენ ვყოფილვართ | ||
二人称 | შენ დაგიწერია | თქვენ დაგიწერიათ | შენ გიცხოვრია | თქვენ გიცხოვრია | შენ ყოფილხარ | თქვენ ყოფილხართ | |||
三人称 | მას დაუწერია | მათ დაუწერიათ | მას უცხოვრია | მათ უცხოვრია | ის ყოფილა | ისინი ყოფილან | |||
IV類動詞 | უყვარს(愛する/好き):(目的語)は(主語)が好き。 | უნდა
(欲しい) |
ჰყავს
(いる/持つ) |
აქვს
(ある/持つ) | |||||
主語 | 一人称 | 二人称 | 三人称 | ||||||
目的語 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | |||||
一人称 | 単数 | მიყვარხარ | მიყვარხართ | მიყვარს | მინდა | მყავს | მაქვს | ||
複数 | გვიყვარხარ | გვიყვარხართ | გვიყვარს | გვინდა | გვყავს | გვაქვს | |||
二人称 | 単数 | გიყვარვარ | გიყვარვართ | გიყვარს | გინდა | გყავს | გაქვს | ||
複数 | გიყვარვართ | გიყვარვართ | გიყვართ | გინდათ | გყავთ | გაქვთ | |||
三人称 | 単数 | ვუყვარვარ | ვუყვარვართ | უყვარხარ | უყვარხართ | უყვარს | უნდა | ჰყავს | აქვს |
複数 | ვუყვარვარ | ვუყვარვართ | უყვარხარ | უყვარხართ | უყვართ | უნდათ | ჰყავთ | აქვთ |
統語論
グルジア語は接置詞 (Adposition) が名詞の後ろに付着する形の言語である(多くの場合は接尾辞として付着し、またいくらは別々の単語として配置される)。後置詞はドイツ語の前置詞のようにそれぞれに対応する格支配を要求する。
格 | 接置詞 | 意味 | მწვრთნელი(コーチ) | |
---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | |||
与格 | -ზე | 〜の上に、〜のために、〜に関する | მწვრთნელზე | მწვრთნელებზე |
-თან | 〜と共に、〜の近く | მწვრთნელთან | მწვრთნელებთან | |
-ში | 〜の中に | მწვრთნელში | მწვრთნელებში | |
-ვით | 〜のように | მწვრთნელივით | მწვრთნელებივით | |
属格 | -თვის | 〜のために | მწვრთნელისთვის | მწვრთნელებისთვის |
-ებრ | 〜のように | მწვრთნელისებრ | მწვრთნელებისებრ | |
-კენ | 〜のほうへ | მწვრთნელისკენ | მწვრთნელებისკენ | |
-გან | 〜のほうから | მწვრთნელისგან | მწვრთნელებისგან | |
具格 | -დან | 〜のときから | მწვრთნელიდან | მწვრთნელებიდან |
-ურთ | 〜と共に | მწვრთნელითურთ | მწვრთნელებითურთ | |
副詞格 | -მდე | 〜へ、〜まで | მწვრთნელამდე | მწვრთნელებამდე |
基本的な構文の形式はSVOであるが、英語やフランス語のような統語法における厳格さは要求されない。全ての文で可能な訳ではないがSOV構文も存在する。
文法的には性が存在せず、代名詞においても中性である。
冠詞は存在しないが、関係詞の中においていくつかの不変化詞を用いることで定冠詞と同様の意味をもたせることが可能である。
動詞は主語と目的語の両方の人称によって変化し、主語や目的語を表す名詞は動詞の時制によって変化する。また、主語と目的語の格の取り方により、動詞は4つの種類に分けられる[6]。
- I類動詞:大部分の他動詞。
- II類動詞:主に受け身、動作、状態の変化を表す自動詞。
- III類動詞:主に進行中のこと、天気、音声などを表す自動詞。ごくまれに他動詞がある。
- IV類動詞:知覚、感情、存在を表す動詞。
動詞の類型 | 時制・相 | 主語 | 直接目的語 | 間接目的語 |
---|---|---|---|---|
I類動詞、III類動詞 | 現在・未来 | 主格 | 与格 | 与格 |
アオリスト(過去) | 能格 | 主格 | 与格 | |
完了 | 与格 | 主格 | 接尾辞 -თვის | |
II類動詞 | 全般 | 主格 | 与格 | |
IV類動詞 | 全般 | 与格 | 主格 | |
特殊(იცის) | 現在 | 能格 | 主格 | |
未来 | 与格 | 主格 |
したがって、以下のような文が作れられる[8]。
- დედამ გამოეღვიძა შვილი.(母親は息子を起こした。)
- შვილმა გამოეღვიძა.(息子は目覚めた。)
- შვილს ეძინა.(息子は眠っていた。)
注釈
出典
- ^ Encyclopedia of the Languages of Europe By Glanville Price
- ^ 吉野&木内 1975, p. 757.
- ^ a b 佐川年秀『改訂版 旅のアジア語 45ヶ国55言語会話集』(KADOKAWA、2015年11月19日第1刷発行)511頁「ジョージア語(カルトリ語)」
- ^ a b 前田弘毅「グルジア(人)」『中央ユーラシアを知る事典』(2005)pp.178-179
- ^ 柘植洋一 「ジョージア語」- 日本大百科全書(ニッポニカ)、小学館。
- ^ a b c d e Howard I. Aronson (1990) (英語). Georgian: A Reading Grammar. Slavica Publishers. pp. 244, 344, 462. ISBN 9780893572075
- ^ 横井幸子「グルジア語概観 : ロシア語研究のために」『ロシア・東欧研究』第4巻第1号、2000年3月、161-162頁。
- ^ 近藤健二. “能格的なものの発展をめぐって(8)”. 名古屋大学大学院国際言語文化研究科. 2021年7月17日閲覧。
固有名詞の分類
- グルジア語のページへのリンク