円柱表面
出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』 (2017/12/02 20:00 UTC 版)
式(3-1-1)のソリッド円柱M の表面を ∂ M {\displaystyle \partial M} と書き、円柱表面、円筒面、M の表面、あるいはM の境界面と呼ぶ。表面∂M は、以下のΔ1 , Δ2 , Δ3 に分割することができる。 Δ 1 = { ( x y z ) | x 2 + y 2 ≤ r 0 z = 0 } {\displaystyle {{\Delta }_{1}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}{{x}^{2}}+{{y}^{2}}\leq {{r}_{0}}\\z=0\\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-1) Δ 2 = { ( x y z ) | x 2 + y 2 = r 0 0 ≤ z ≤ z 0 } {\displaystyle {{\Delta }_{2}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}{{x}^{2}}+{{y}^{2}}={{r}_{0}}\\0\leq z\leq {{z}_{0}}\\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-2) Δ 3 = { ( x y z ) | x 2 + y 2 ≤ r 0 z = z 0 } {\displaystyle {{\Delta }_{3}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}{{x}^{2}}+{{y}^{2}}\leq {{r}_{0}}\\z={{z}_{0}}\\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-3) Δ1 , Δ2 , Δ3 をそれぞれ、下面、側面、上面という。 逆に言うと、Δ1 , Δ2 , Δ3 を貼り合わせたものが∂M である。集合演算を用いると、 ∂ M = Δ 1 ∪ Δ 2 ∪ Δ 3 {\displaystyle \partial M={\Delta }_{1}\cup {\Delta }_{2}\cup {\Delta }_{3}} (3-2-4) のようになる。 次に、Δ1 , Δ2 , Δ3 を、円柱座標変換を利用してパラメトライズすることを考える。D1 , D2 , D3 を以下のように定める。 D 1 = { ( r θ ) | 0 ≤ r ≤ r 0 0 ≤ θ ≤ 2 π } {\displaystyle {{D}_{1}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}r\\\theta \\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}0\leq r\leq {{r}_{0}}\\0\leq \theta \leq 2\pi \\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-5) D 2 = { ( θ ζ ) | 0 ≤ θ ≤ 2 π 0 ≤ ζ ≤ z 0 } {\displaystyle {{D}_{2}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}\theta \\\zeta \\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}0\leq \theta \leq 2\pi \\0\leq \zeta \leq {{z}_{0}}\\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-6) D 3 = { ( r θ ) | 0 ≤ r ≤ r 0 0 ≤ θ ≤ 2 π } {\displaystyle {{D}_{3}}=\left\{\left.\left({\begin{matrix}r\\\theta \\\end{matrix}}\right)\ \left|{\begin{matrix}0\leq r\leq {{r}_{0}}\\0\leq \theta \leq 2\pi \\\end{matrix}}\right.\right\}\right.} (3-2-7) D1 , D2 , D3 は、それぞれr -θ平面、θ-ζ平面、r -θ平面の部分集合となっている。また、D1 とD3 は集合として全く等しいものである。 また、x -y -z 空間に値を取るベクトル値関数I1 , I2 , I3 を以下のように定義する。I1 , I2 , I3 の定義域は、本来的にはそれぞれr -θ平面、θ-ζ平面、r -θ平面であるが、ここでは、それぞれの定義域をD1 , D2 , D3 に制限して考えることにする。これらI1 , I2 , I3 を、それぞれΔ1 , Δ2 , Δ3 のパラメータと呼ぶ。 ( x y z ) = I 1 ( r , θ ) = Φ ( r , θ , 0 ) = ( r cos θ r sin θ 0 ) {\displaystyle \left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)={{\mathbf {I} }_{1}}(r,\theta )=\Phi (r,\theta ,0)=\left({\begin{matrix}r\cos \theta \\r\sin \theta \\0\\\end{matrix}}\right)} (3-2-8) ( x y z ) = I 2 ( θ , ζ ) = Φ ( r 0 , θ , ζ ) = ( r 0 cos θ r 0 sin θ ζ ) {\displaystyle \left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)={{\mathbf {I} }_{2}}(\theta ,\zeta )=\Phi ({{r}_{0}},\theta ,\zeta )=\left({\begin{matrix}{{r}_{0}}\cos \theta \\{{r}_{0}}\sin \theta \\\zeta \\\end{matrix}}\right)} (3-2-9) ( x y z ) = I 3 ( r , θ ) = Φ ( r , θ , z 0 ) = ( r cos ( − θ ) r sin ( − θ ) z 0 ) {\displaystyle \left({\begin{matrix}x\\y\\z\\\end{matrix}}\right)={{\mathbf {I} }_{3}}(r,\theta )=\Phi (r,\theta ,{{z}_{0}})=\left({\begin{matrix}r\cos(-\theta )\\r\sin(-\theta )\\{{z}_{0}}\\\end{matrix}}\right)} (3-2-10) { Δ 1 = I 1 ( D 1 ) Δ 2 = I 2 ( D 2 ) Δ 3 = I 3 ( D 3 ) {\displaystyle \left\{{\begin{array}{*{35}{l}}{{\Delta }_{1}}={{\mathbf {I} }_{1}}({{D}_{1}})\\{{\Delta }_{2}}={{\mathbf {I} }_{2}}({{D}_{2}})\\{{\Delta }_{3}}={{\mathbf {I} }_{3}}({{D}_{3}})\\\end{array}}\right.} (3-2-11) ここで、“=”は集合としての等号である。例えば、Δ1 = I1(D1) とは、Δ1 とI1 (D1) が集合として等しいことを意味している。 Δ1 , Δ2 , Δ3 それぞれの法線ベクトルを、NΔ1 , NΔ2 , NΔ3と書く: N Δ 1 ( r , θ ) = ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , 0 ) ) × ( ∂ Φ ∂ θ ( r , θ , 0 ) ) ∥ ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , 0 ) ) × ( ∂ Φ ∂ θ ( r , θ , 0 ) ) ∥ = N ζ ( r , θ , ζ 0 ) = ( 0 0 1 ) {\displaystyle {{\mathbf {N} }_{{\Delta }_{1}}}(r,\theta )={\frac {\left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,0)\right)\times \left({\frac {\partial \Phi }{\partial \theta }}(r,\theta ,0)\right)}{\left\|\left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,0)\right)\times \left({\frac {\partial \Phi }{\partial \theta }}(r,\theta ,0)\right)\right\|}}={{\mathbf {N} }_{\zeta }}(r,\theta ,{{\zeta }_{0}})=\left({\begin{matrix}0\\0\\1\\\end{matrix}}\right)} (3-2-12) N Δ 2 ( θ , ζ ) = ( ∂ Φ ∂ ζ ( r 0 , θ , ζ ) ) × ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , ζ ) ) ∥ ( ∂ Φ ∂ ζ ( r 0 , θ , ζ ) ) × ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , ζ ) ) ∥ = N r ( r , θ , ζ ) = ( − sin θ cos θ 0 ) {\displaystyle {{\mathbf {N} }_{{\Delta }_{2}}}(\theta ,\zeta )={\frac {\left({\frac {\partial \Phi }{\partial \zeta }}({r}_{0},\theta ,\zeta )\right)\times \left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,\zeta )\right)}{\left\|\left({\frac {\partial \Phi }{\partial \zeta }}({r}_{0},\theta ,\zeta )\right)\times \left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,\zeta )\right)\right\|}}={{\mathbf {N} }_{r}}(r,\theta ,\zeta )=\left({\begin{matrix}-\sin \theta \\\cos \theta \\0\\\end{matrix}}\right)} (3-2-13) N Δ 3 ( r , θ ) = ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , ζ 0 ) ) × ( − ( ∂ Φ ∂ θ ) ( r , θ , ζ 0 ) ) ∥ ( ∂ Φ ∂ r ( r , θ , ζ 0 ) ) × ( − ( ∂ Φ ∂ θ ) ( r , θ , ζ 0 ) ) ∥ = − N ζ ( r , θ , ζ 0 ) = ( 0 0 − 1 ) {\displaystyle {{\mathbf {N} }_{{\Delta }_{3}}}(r,\theta )={\frac {\left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,\zeta _{0})\right)\times \left(-\left({\frac {\partial \Phi }{\partial \theta }}\right)(r,\theta ,\zeta _{0})\right)}{\left\|\left({\frac {\partial \Phi }{\partial r}}(r,\theta ,\zeta _{0})\right)\times \left(-\left({\frac {\partial \Phi }{\partial \theta }}\right)(r,\theta ,\zeta _{0})\right)\right\|}}=-{{\mathbf {N} }_{\zeta }}(r,\theta ,\zeta _{0})=\left({\begin{matrix}0\\0\\-1\\\end{matrix}}\right)} (3-2-14) NΔ1 , NΔ2 , NΔ3 の定義域は、それぞれD1 , D2 , D3 である。ここで、Nθに平行なものがないことに注意されたい。
※この「円柱表面」の解説は、「円柱座標変換」の解説の一部です。
「円柱表面」を含む「円柱座標変換」の記事については、「円柱座標変換」の概要を参照ください。
- 円柱表面のページへのリンク