代数的整数論で は、 n 乗剰余記号 (整数n > 2の場合)は、(2次の場合の)ルジャンドル記号 をn 乗に一般化したものである。これらの記号は、 3次 、 4次、および関連するより高い次数での[1] 相互法則 の文脈と証明で使用される。 [2]
背景と表記
k を整数環 を持つ代数体 とし、
O
k
{\displaystyle {\mathcal {O}}_{k}}
をその整数環とする。
O
k
{\displaystyle {\mathcal {O}}_{k}}
には1の原始n乗根
ζ
n
{\displaystyle \zeta _{n}}
が含まれているとする。
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
を
p
⊂
O
k
{\displaystyle {\mathfrak {p}}\subset {\mathcal {O}}_{k}}
である素イデアル であるとし、 n と
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
は互いに素 (すなわち
n
∉
p
{\displaystyle n\not \in {\mathfrak {p}}}
)。
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
のノルムは、剰余環の位数として定義される(
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
は素イデアルであるため、剰余環は有限体 )。:
N
p
:=
|
O
k
/
p
|
.
{\displaystyle \mathrm {N} {\mathfrak {p}}:=|{\mathcal {O}}_{k}/{\mathfrak {p}}|.}
O
k
{\displaystyle {\mathcal {O}}_{k}}
でのフェルマーの小定理 の類似物は
α
∈
O
k
−
p
{\displaystyle \alpha \in {\mathcal {O}}_{k}-{\mathfrak {p}}}
ならば
α
N
p
−
1
≡
1
mod
p
{\displaystyle \alpha ^{\mathrm {N} {\mathfrak {p}}-1}\equiv 1{\bmod {\mathfrak {p}}}}
が成り立つという主張であり、そのまま成立する。
そして、
N
p
≡
1
mod
n
{\displaystyle \mathrm {N} {\mathfrak {p}}\equiv 1{\bmod {n}}}
のとき、上記を利用した
α
N
p
−
1
n
≡
ζ
n
s
mod
p
{\displaystyle \alpha ^{\frac {\mathrm {N} {\mathfrak {p}}-1}{n}}\equiv \zeta _{n}^{s}{\bmod {\mathfrak {p}}}}
はwell-defined であり、
α
N
p
−
1
n
{\displaystyle \alpha ^{\frac {\mathrm {N} {\mathfrak {p}}-1}{n}}}
が
mod
p
{\displaystyle {\bmod {\mathfrak {p}}}}
で1の冪根
ζ
n
s
{\displaystyle \zeta _{n}^{s}}
と合同であることを意味する。
定義
上の右辺に出現した1の冪根 は、
O
k
{\displaystyle {\mathcal {O}}_{k}}
における
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
乗剰余記号 と呼ばれ、以下の記号で示される。
(
α
p
)
n
=
ζ
n
s
≡
α
N
p
−
1
n
mod
p
.
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}=\zeta _{n}^{s}\equiv \alpha ^{\frac {\mathrm {N} {\mathfrak {p}}-1}{n}}{\bmod {\mathfrak {p}}}.}
性質
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
乗剰余記号は、古典的な(2次の)ルジャンドル記号 と非常に類似した特性を持っている。(以下、
ζ
{\displaystyle \zeta }
を1の原始n 乗根 として固定する):
(
α
p
)
n
=
{
0
α
∈
p
1
α
∉
p
and
∃
η
∈
O
k
:
α
≡
η
n
mod
p
ζ
α
∉
p
and there is no such
η
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}={\begin{cases}0&\alpha \in {\mathfrak {p}}\\1&\alpha \not \in {\mathfrak {p}}{\text{ and }}\exists \eta \in {\mathcal {O}}_{k}:\alpha \equiv \eta ^{n}{\bmod {\mathfrak {p}}}\\\zeta &\alpha \not \in {\mathfrak {p}}{\text{ and there is no such }}\eta \end{cases}}}
すべての場合(記号の値がゼロおよび非ゼロのいずれの場合でも)において
(
α
p
)
n
≡
α
N
p
−
1
n
mod
p
.
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}\equiv \alpha ^{\frac {\mathrm {N} {\mathfrak {p}}-1}{n}}{\bmod {\mathfrak {p}}}.}
(
α
p
)
n
(
β
p
)
n
=
(
α
β
p
)
n
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}\left({\frac {\beta }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}=\left({\frac {\alpha \beta }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}}
α
≡
β
mod
p
⇒
(
α
p
)
n
=
(
β
p
)
n
{\displaystyle \alpha \equiv \beta {\bmod {\mathfrak {p}}}\quad \Rightarrow \quad \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}=\left({\frac {\beta }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}}
ヒルベルト記号との関係
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
次の冪乗剰余記号は、ヒルベルト記号とも関連している。
(
⋅
,
⋅
)
p
{\displaystyle (\cdot ,\cdot )_{\mathfrak {p}}}
を素イデアル
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
に対して
(
α
p
)
n
=
(
π
,
α
)
p
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {p}}}\right)_{n}=(\pi ,\alpha )_{\mathfrak {p}}}
p
{\displaystyle {\mathfrak {p}}}
は
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
と互いに素、ここで
π
{\displaystyle \pi }
は局所体
K
p
{\displaystyle K_{\mathfrak {p}}}
の素元とする。 [3]
一般化
n
{\displaystyle n}
次のヤコビ記号はヤコビ記号 がルジャンドル記号 を拡張するのと同じ方法で、素イデアルまたはゼロ以外の元を「分母」として使用するように、冪乗剰余記号を拡張できる。
任意のイデアル
a
⊂
O
k
{\displaystyle {\mathfrak {a}}\subset {\mathcal {O}}_{k}}
は素イデアル の積に表され、その方法は一意的である。
a
=
p
1
⋯
p
g
.
{\displaystyle {\mathfrak {a}}={\mathfrak {p}}_{1}\cdots {\mathfrak {p}}_{g}.}
n
{\displaystyle n}
次のヤコビ記号はこれを利用して乗法的に定義される:
(
α
a
)
n
=
(
α
p
1
)
n
⋯
(
α
p
g
)
n
.
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}=\left({\frac {\alpha }{{\mathfrak {p}}_{1}}}\right)_{n}\cdots \left({\frac {\alpha }{{\mathfrak {p}}_{g}}}\right)_{n}.}
0
≠
β
∈
O
k
{\displaystyle 0\neq \beta \in {\mathcal {O}}_{k}}
に対しては、
(
α
β
)
n
:=
(
α
(
β
)
)
n
,
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\beta }}\right)_{n}:=\left({\frac {\alpha }{(\beta )}}\right)_{n},}
ここで、
(
β
)
{\displaystyle (\beta )}
は
β
{\displaystyle \beta }
によって生成された主イデアル である。
2次のヤコビ記号 と同様に、この記号は上部と下部それぞれのパラメーターについて乗法的である。
α
≡
β
mod
a
⇒
(
α
a
)
n
=
(
β
a
)
n
{\displaystyle \alpha \equiv \beta {\bmod {\mathfrak {a}}}\Rightarrow \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}=\left({\tfrac {\beta }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}}
(
α
a
)
n
(
β
a
)
n
=
(
α
β
a
)
n
{\displaystyle \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}\left({\tfrac {\beta }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}=\left({\tfrac {\alpha \beta }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}}
(
α
a
)
n
(
α
b
)
n
=
(
α
a
b
)
n
{\displaystyle \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}\left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {b}}}\right)_{n}=\left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {ab}}}\right)_{n}}
記号の値は常に1の原始n 乗根 。その乗法性のため、一方のパラメーターが
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
乗剰余である場合は常に1に等しくなる。 逆は真ではない。
α
≡
η
n
mod
a
⇒
(
α
a
)
n
=
1
{\displaystyle \alpha \equiv \eta ^{n}{\bmod {\mathfrak {a}}}\Rightarrow \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}=1}
(
α
a
)
n
≠
1
⇒
{\displaystyle \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}\neq 1\Rightarrow }
α
{\displaystyle \alpha }
は
a
{\displaystyle {\mathfrak {a}}}
を法とした
n
{\displaystyle n}
乗剰余ではない。
場合
(
α
a
)
n
=
1
⇒
{\displaystyle \left({\tfrac {\alpha }{\mathfrak {a}}}\right)_{n}=1\Rightarrow }
α
{\displaystyle \alpha }
は
a
{\displaystyle {\mathfrak {a}}}
を法として
n
{\displaystyle n}
乗剰余かもしれないし、そうでないかもしれない。
n乗剰余の相互法則
平方剰余 の法則の 類似物である
n
{\displaystyle {\mathit {n}}}
乗剰余の相互法則 は、ヒルベルト記号を利用して以下として定式化できる[4] 。
(
α
β
)
n
(
β
α
)
n
−
1
=
∏
p
|
n
∞
(
α
,
β
)
p
,
{\displaystyle \left({\frac {\alpha }{\beta }}\right)_{n}\left({\frac {\beta }{\alpha }}\right)_{n}^{-1}=\prod _{{\mathfrak {p}}|n\infty }(\alpha ,\beta )_{\mathfrak {p}},}
ただし、
α
{\displaystyle \alpha }
と
β
{\displaystyle \beta }
は互いに素である。
関連項目
注釈
^ Quadratic reciprocity deals with squares; higher refers to cubes, fourth, and higher powers.
^ All the facts in this article are in Lemmermeyer Ch. 4.1 and Ireland & Rosen Ch. 14.2
^ Neukirch (1999) p. 336
^ Neukirch (1999) p. 415
参考文献
Gras, Georges (2003), Class field theory. From theory to practice , Springer Monographs in Mathematics, Berlin: Springer-Verlag , pp. 204–207, ISBN 3-540-44133-6 , Zbl 1019.11032
Ireland, Kenneth; Rosen, Michael (1990), A Classical Introduction to Modern Number Theory (Second edition) , New York: Springer Science+Business Media , ISBN 0-387-97329-X
Lemmermeyer, Franz (2000), Reciprocity Laws: from Euler to Eisenstein , Berlin: Springer Science+Business Media , doi :10.1007/978-3-662-12893-0 , ISBN 3-540-66957-4 , MR 1761696 , Zbl 0949.11002
Neukirch, Jürgen (1999), Algebraic number theory , Grundlehren der Mathematischen Wissenschaften, 322 , Translated from the German by Norbert Schappacher, Berlin: Springer-Verlag , ISBN 3-540-65399-6 , Zbl 0956.11021