BABAENG-BABAE

Lualhati Bautista

still pictures ng iba't ibang klaseng oabae mula sa iba't ibang

antas ng buhay ,sa iba'tibang kaabalahan.

background music: isang awitin tungkol sa kababaihan,

puwedeng iyong "Babae Ka" ng Inang Laya.

Babae. Maganda. Maaya. Maalindog.

Malambing. Madrama. Anu-ano pa bang
pang-uri ang puwedeng gamitin sa babae?
Malandi, makiri, maharot ... at ang tiyak na
pambabaeng pang-uri lang, na salitang... puta.

Ang salitang babae ay hindi lang pantukoy sa

kasarian ng babae. Depende sa gamit, ito'y
~akapagtataglay ng iba't ibang kahulugan.
Babae ni Gano'n; na angibig sabihin ay kabit,
kerida, number two. Babae lang, na ang ibig
sabihi'y second class, of inferior quality.
Parang babae, na ang ibig sabihi'y isang
lalaking mahina ang loob, mahina ang tubod, 0
mahina ang isip.

WOMAN
Natatandaan ko nO'ng araw, sabi ng lumiligaw
. sa akin, natutuwa raw siya kay Amalia .
 Fuentes ... babaeng-babae raw. Nagtaka 'ko kabaligtaran s~ paghulma sa lalaki na
dahil ang intindi ko, pag sinabi mong ginagawang mabilis, matalino, malakas at
babaeng-babae, mababa ang loob, iiyak na lang magaling.
pag inapi. Iyon pala, ang ibig niyang sabihin,
vain. VISUALS: snatches ng mga visual sa mga commercial na bata
ang modelo. iyong gatas na Moroy, halimbawa: iyong
INSERT, isang eksena sapelikulang "'The Color Purple": . batang ala-Tarzan na nagligtas sa manikar:tg konti nang·
noong hiniwalayan nang babae ang lalald at gatlito ang smabl nabagsakan ngsanga ng pun9.
ng lalOO sa babae more or less: "you're ugly, you're .
'
uneducate d , you re a woman. " saka iyong commercial na maraming eksena ng muntik-
muntikanang pagkadisgrasya ng ina kung hindi sa maagap na
Ano ngaba ang maging babae?; Paano pagkaligtas sa kanya ng anak ,niya na umiinom ng isang brand
hinuhulma ng kultura't lipunan ang isang ng gatas.
babae?
ka-alternate ito ng mga commercial na nagpapakita naman sa J.

batang babae na natutulog katabi ng mg<t manika niya, 0 sa

batang naghahanap sa manikang si Jeniffer.

kumuha rin ng visuals' ng' mga batang lalaking nagdi-dribble ng

bola sa commercial ng Milo. ikumpara sa mga batang babae
(hindi na sa Milo) na tahimik na naglalaro lang ng
pinggan-pingganan.

INTERVIEWER:
Ano ang gusto mong maging paglaki mo?
(sa pareho) ano ang paborito mong laro, at
BATA: bakit? ano sa palagay mo ang dapat na ugali ng
Katulong. batang babae? ng batang lalaki?

Simula pa sa kamusmusan, ,ang babae'y saka natin pasukan ng maikling interview sa isang batang
hinuhulma na sa pagiging mahinahon, babaeng tagapag-alaga ng kapatid niyang maliit, lalo na kung
mapagmabal. at mapagkalinga. Ganapna meron' naman siyang kapatid na lalaki na kasinlaki niya.
 At siya rin 'ang taong nagiging biktima sa bisa
maikling interview sa isang mahirap na inang maraming anak.
mismo ng kanyang kasarian,

VISUALS: front page ng mga tabloid na nagba~andera timgkoi

sa mga batang ginahasa, lalo na iyong kopya ngAbante.
sino sa kanyang mga anak ang una niyang
Sept~~b~r :,3, 19~Lissue, na ang headline ay '~ginahasa para
tinataW'ag para t1.lmulong sa paghuhugas ng
madlslphna (dahI1 sumasagot daw nang pabahi.ng).
pinggan 0 sa pag-aalaga sa kapatid? kung
iyong babae, bakit ang babae?
INTERVIEW sa isang batan~rape victim.
paano niya iko-compare ang mga anak niyang
pag~araan ng. interview, VISUALS: mga batang prostitute ng
babae sa mga anak niyang lalaki?
Ermlta, saka lpasok ang pahaYag ng isang NGOmember na
. nakatutok sa rehabi.litasyon Jlg child prostitutes. puwedeng si
maikling interview rin sa isang home economics teacher.
Raquel Sancho dahIl- sa kanya ko ito narinig. rungkol sa attiiude
VISUALS: mga estudyanteng babae na tinuturuan ng mga
ng mga magulang ng mga batang ito: na kung lalaki ana anak
gawaing bahay sa home economics room. nila, wala namang mawawala; kung babae ~an, ano ~a ang
mawawala e nawala na .

S.apaglipas ng panahon, nagbabago ang kultura at .

.ano ang rationale sa pagtuturo ng home
values nating mga Pilipino. Nasasanay tayo sa
economics sa kababaihan?
karahasan, tumataas ang ating level of
violence. Sa loob mismo ng mga tahanan,
at hindi ba dapat na matuto rin nito ang mga
maluwag na pinapasok natin ang mga images
batang lalaki? ng karahasan bHang libangan lang ng ating mga
anak.
(note: may mga eskuwelahang nagtuturo na rin ng home
economics sa lalaki. puwedeng magbigay rin ng pahayag ang
VISUALS: cartoons na pulos violence ang ipinakikita. mga
home economics teacher ng mga batang lalaki.)
batang naglalaro ng video games, hile-hilera sa games and
amusement center, at iyong pinaglalaruan nilan£ star wars
Sa rationale na ang babae'y magiging "nanay lang
narnan" pagdating ng panahon. sa ~twirang hindi tierra cresta, at iba pang laro nghigh-powered ~Jns at mg~
pasabog. .
naman siya ang bubuhay sa kanyang pamilya ...
kapag naglciroo~ ng krisis sa tahanan, siya ang
COMMENTS ng m~a bata tungkol sa images na nakikita nila
.unang pinahihinto sa pag-aaral.
sa cartoons at video games,na lagi JIang labanan ng malakas at
mahina, ng mabuti't masama; at kadalasang ang objective ng
INTERYJEW,,isang oq~.,.of-sch()OIna batang,babae, iyo~g may
la~an (lalo na sa video gaITIes)ay iyong ililigtas mo ang
kapatid nalalaking .nag~aa~al p~ samantalang siya, pin~hl~to
pnnsesa. power game 'ika nga.
na. itanong sa kanya lqmg:;ap~lagay·niya'y dapat ohmdl
dapat na ang
COMMENT ng isang psychologist siguro tungkol sa subliminal
message ng mga cartoons at video games, tungo sa pagiging kailangan?g~ ba.ngmaging maganda lang ang
"normal" na lang sa atin ng violence. babae kallit hmdl matalino?

magpasok ng docu film shots ng kudeta, noong nagliliparan na ano an~ lFanil~g ~dealman? paano kung may
ang mga bala'y tuwang-tuwa pa sa panonoodang mga tao. c~hsIla' na hindl naman pumapansin sa
kanIla? hindi sila makaligaw nang diretso,hindi
CUT TO CUT INTERVIEWng dalawang bata: isang victim makatawag sa telepono, hindi makapagpadala
ng d~mestic violenc:e at isang victim ng militalitarization. ang ng love letter. hindi ba tayo lugi sa ganitong
topic ay iyong mismong naging karanasan nila. kaayusan?

paano sila "nagpapahiwatig" sa mga crush nila?

VISUALS: docu film clips ng mga batang masayang naglalaro Sa ating kultura, ang lalaki ay kaila~gang mas
alternating-with film clips ng mga batang nakaturo sa gumahasa mataas sa babae. Ang pisikal na taas ng lalaki
sa kanila, nagpapakita ng mga pasa sa kanilang katawan, ng sa b~bae ay simbolikal ng pangangailangang
street children, ng mga batang biktima ng natural calamities ~agmg mas rnatatag siya, mas mahusay, at
tulad ng pagputok ng Pinatubo. slyang tagapagtanggol. Kaya si Alan Ladd daw
ng HollyWood, dahil mas maliit kaysa mga - .
suggested background music: "Bless the Beasts and the babaeng nakakapareha niya, ay kailangang
Children" . tumuntong sa bangkito sa mga eksena niya ng
yakapan at halikan. ..
Mabilis ang panahon at halos sa isang iglap lang,
ang baby ay isa nang dalaginding. Aral sa (puwedeng m~g-insert ng I11gaeksena sa pelikula, iyong mga
moral lesson ng mga kuwentong "Cinderella", eksena n~ hahkan at yakapan, na siyempre pang mas mataas
"Little Red Riding HOod" at iba pang fairy ang lalaki.)
tales na ang mensahe'y malakas at malinaw:
tulog tayo hanggang tayo'y gisingin ng halik ~aiiksing sagot lang ng mga tin-edyer kung bakit mas gusto
ng isang makisig at magiting na lalaki. At ang mlang mas mataas ang boyfriend nila kaysa kanila.
babae'y parang rosas na namumulaklak lang sa
kalinga ng kanyang tagapagtanggol. isa~g ~bataa~g lalaki na ang pananaw ay unfair din narnan sa.
k.anIlaItO~.ahilwala naman silang magagawa kung ipinanganak
INSERT, docu film clipsng beauty contest, ng mga sIlang malnt.
batambatang contestant. puwedeng gamitin ang Beautiful Girl
Contest ng-"Eat Bulaga". : At kun~ may ideal man ang kababaihan, ang
kalalakihan ay mayroon ding ideal woman.
INTERVIEW s~ mga tin~edyer na estudyante.
, .
284

pahayag ng ilang tin-edyer na lalaki tungkol sa pangarap nilang Nora Aunof-, Vilma Santos, Sharon Cuneta.
babae. Pero mayroon ding mga pangalang hindi
malimutan, mga pangalang lumikha ng
Sa panig ng mga kabataan nating babae, hindi . headline sa mga diy~ryo, hindi sa
lahat ay may panahong mangarap. , makatotohanang pagganap sa isang
dramatikong pelikula ktindi sa dramatikong
INTERVIEW sa isang tin-edyer na babaeng namamasukan na wakas' ng kanilang maikli at totoong buhay.
bilang katulong.
headlines ng mga tabloid na nagbabandila ng pagsu-suicideng
dalawang artista, sinaPepsi Paloma at Stella Strada.

Lagi na, ang katawan ng babae ay isang mabiling

Pfodukto, 0 isang mabisang pantawag-pansin
panl mabili ang isang.produkto. Ang isang
. bahagi ng kanyang katawan, O· ang kanyang .
hubad na katawan, ay pilit isinasalpak sa mga
patalastas upang pagmasdan ang anunsiyo nang
sa gayo'y matandaan ng mambabasa 0
manonood angproduktong ibinebenta.

VISUALS: mga bahagi ng mga patalastas ng Gilbey's gin

(iyong h'ubad na babaeng naliligo), iyong sensual na close-up
shot ng bibig ng babae habang nagsusubo ng ice cream, print
ads na ang ipinakikita'y bind 0 torso ng babae,. at iba pang
patalastas na ganito ang uri.

magpakita rin ng 'mga kalendaryong pulos hub ad na mga artista

ang nakatampok.

Dito nagaganap nang husto ang pagkitid ng

pagkatao ng babae sa pagigjng produkto lang,
isang parausan. Na para bang ang buong silbi't
halaga niya ay nag-uumpisa't nagtatapos sa
isang magandang mukha. at makinis na katawan.

INTERVIEW kay Charito Solis. natatandaan ko na siya ang

nagpahayag na bago nag-suicide si Pepsi Paloma, nagtapat sa
mya na ni hindi na itomakapasok sasimpahan dahiI nahihiya
na yata pati saDiyos. paki-recalliang niy~ ang mga confession' bakit 'reluctant ang mga kompanya na ilagay
sa kaqya ni Pepsi Paloma, hindi naman katlangang mag-touch ang ,babae 'sa posisyong magre-require na
pa sa rape case kung ayaw niya. mag-travel siya 0 madestino sa ibang lugar?

Magandang mukha. Makinis na ka~awan: CUT TO CUT sa interview sa isang babaeng puwedeng
Kabataan. Kapansin-pansin na kahlt sa magsalita tungkol sa mito na mas madalas mag-absent ang
paghahanap ng trabahO; ang babae'y . . babae kaysa salalaki kaya reluctant ang mga kompanya na
tinatakdaan ng mga kuwalipikasyong hmdi pahawakin ng sensitibong posisyon. samantalang ayon sa
naman hinihingi sa kalalakihan. pag-aaral, mas maraming lalaking nag-aabsent sa trabaho dahil
sa minor illness samantalang ang mga babae ay dahil sa major
close-up ng "female wanted" sa classified. ads'ng ~ulletin. illness lang. ayon naman sa ibang report, kahit sinong
karamihan dito'ymay requirements na: wIth pleasmg manggagawa, kapag boring ang trabaho, ay may tendensiya ng
personality, single, at may age bracket, from 18 to 20 plus mas maraming absent kaysa mga taong gustong-gusto ang
trabaho nila. .
lang. ang iba'y may nakalagay pang w!t1.I~goo(,tmoral character.

INTERVIEW: isang babaeng office worker at mga sexual (babanggit ng ilimg sexist'jokes)
harassment na inaabot niya sa kanyang trabaho. Han lamang iyan sa mga sexist jokes na
pinik':'ap pa riamin sa column ng isang alagad
isang factory worker, at kung sa palagay ba ni~a'y h~ndi nare- ng simbahan, si Father Ben Carreon. Maaaring
relegate ang mga babae sa trabahong boring n~ y dehkado pa, walaitong layon kundi magpatawa lang, pero
katulad ng trabaho sa gawaan ng components. Isang ito'y mga birong nagpapalaganap pa ng .
sub-contract worker (iyong may kontrata nang ~holesale sa chauvinist attitude ng kalalakihan ..Katulad ng
trabaho saka ipapasa nang piece-meal sa. kaba?aIhan, kaya biro ng isangkolumnistang lalakisa isang
barya-barya na lang ang kita nila. karamwan ItO sJl trabahong kolumnistang babae tungkol sa pagkakalathala
pagbuburda, paglililip, 0 pagbubutones sa mga ready-to-wear) ng kolum niya sa ulunan ng kolum ng babae:
"Okay naman kung naro'n ka sa iIalim ko,
VISUALS: mga babae sa iba't iba~g gawain. pero mas gusto ko kung ikaw ang nasa
ibabaw. "
INTERVIEW sa isang top executive na lalaki.
INTERVIEW sa isang office worker, kung paano niya
questions: pine-fend off ang sexist jokes.

ana ang possibility sa babae na makahawak ng Pero chauvinista man ang lalaki 0 hindi, mataas 0
top position? 0 karaniwang hanggang maliit, matalas man 0 mapurol ang ulo, wala
middle-levellangang naaabot nita? nang pinakamagandang istoiya sa buhay man 0
sa pelikula kundi ang mga istoryang may
,bakitpalagiang babae ang sekretarya at 'masayang. wakas.
despatSadoraat flight stewardess?'
,
 I came to, the conclusion that a woman has no
VISUALS, isang kasalan. complete with wedding march.
name," .
(isasara na ang libro)
(voice over) Saan pa nga patutungo si Sleeping
Beauty pagkaraang gisingin siya ng halik ng
Bagamat natural na sa atin ang awtomatikong
isang prinsipe? Hinch man natin nakita ang
kanilang kasal, tiyal<.lang na humantong sila sa paglipat mula sa apelyido ng ating ama tungo
sa apelyido ng ating asawa, at ipatataglay rin
altar. And they lived happily ever after, sabi -
ang apelyido ng ating asawa sa ating mga anale',
ng huling linya ng istorya.
kung susuriing mabuti ay ito ang nagpapatining
Pero dugtungan mi.tin ang kuwento. Dahil sa sa basehang patriarkal ng ating kultura.
Kakatwa ito, laIo pa't ang pagpapaIaki ng mga
totoong buhay, ang happy ending ay wakas
anak ay trabahong "pambabae." Samakatwid,
lang ng isangkabanata at simula ng isa pa.
iniuukol ng babae ang malaking bahagi ng
kanyang buhay sa pagpapalaki ng mga anak na ni
Si Cinderella, si Sleeping Beauty, ilang
hindi man lang nagdadala ng kanyang pangalan.
~panahon pagkaraan ng kanilang,'kasal.

PAHA YAG ng isang feminista na batas na ito. na ang unang

INTERVIEW: child bride
batas naman sa kasaysayan ay isinulat ng mga
victim ng domestic violence
makapangyarihang lalaki sa layuning protektahan ang kanilang
marital rape mga pag-aari, sa pamamagitan ng sibilisadong palitan ng ginto
mga babaeng nagda-drugs na lang para malimutan ang .
o pilak sa halip na pagkuha ng gusto sa pamamagitan ng dahas.
problema, 0 umiiyak nang tahimik at tinitiis ang la~~t .. Ito
dito nga itinakda na sa halip na gahasain ang babae ay .
iyong angmga drama sa buhay ay puwedeng pang- Tlya
magbayad na lang ng dote sa ama ng tahanan. o kung nagahasa
Dely" 0 kaya'y "Teysi ng Tahanan".
na, magbayad na lang sa ama para tabla. kaya alinman sa ang
babae'y isang birheng nakatira sa bahay ng kanyang ama, 0
CUT TO CUT ang mga interview sa mga romantikong eksena
asawang nakatira sa bahay ng laIaki.
sa pelikula 0 music video', saka patuilgan ng romantikong kanta
na gaya ng "Memories" 0 kaya'y '-You Don't Bring Me
~ahit sa ating family code, puwedeng absent sa bahay ang
Flowers". smuman sa mag-asawa kung valid ang dahilan, kung hindi ito
makakaapekto sa family solidarity. pagdating sa career, kung
(babasahin sa libro)
"When I got divorced for the second time, I ang babae ang madedestino ng trabaho, puwede siyang pigHin
thought I should get back my own name. ng asawa niya sa katwirang apektado ang solidarity ng pamilya
dahil siya ang ina. hindi nag-aaplay.ang ganito sa lalaki.
What was that? My fITst husband's last name ngayon, paano mo nga pahahawakin ang babae ng posisyon na
wasn't my name. My late father's last name may pangangailangang mag-travel 0 madestino (lib an pa sa
wasn't my name. I thought of taking my mga DH at entertainer) kung usasabit" siya sa batas. tandaan
mother's name, but realized that wasn't her din natin na sa batas natin, in case of disagreement, iyong
gustong lalaki ang masusun9d,
name, but her late father's.
----------- --~ •.... ...•. --
INTERVIEW, isang babae, suggestion: si Marra Lanot. bakit
at kung narumatili pa rin iyong ?atas na kailangan, may c~nsent
ng lalaki ang anumang kontratarig pinnahan ng babae,. at lyong ang laki-Iaking isyu pag ang lalaki ang na-double burden at
desisyon ng la1aki angmasusunod. magpasok tayo ng l~a~g puwede pa nga itong gawing isang "naiibang" pelikula
interview sa isang manunulat na babae na sa pal~gay ~ya y samantalang pang-araw-araw na karanasan ng babae ang
mahirap intilldihin na-ang asawa niya. ang may dlspOSlsyon, ang maabandon, ang magtrabaho sa loob at labas ng bahay, ang
may final say, sa usapin ng kanyang l~tellectual property. masira ang career.
it • •
Sa batas, in case of separatIon ng lsang INTERVIEW with abandoned woman na maraming anak.
mag-asawa, ang bata kung wala pang limang suggestion: baka puwede tayong manghiram na lang ng
taon, ay awtomatikong sa ina mapupunta. material sa Lingkod-Bayan ng mga istoryang nai-feature na
Kung sumampa ng limang taon, ang korte na nila. marami silang dramatikong kuwento ng mga babaeng .
ang magdedesisyon. iniwan ng asawa, nanagkasakit pa pagkatapos ang'anak na
-inihihingi nila ngayonng tulong. .
-c
~,,-

Malungkot ang maiwan ng asawa, atl.llpamanang

question: dahilan ng paghihiwalay.

fair ba ang batas? hindi ba ang rationale dito, INTERVIEW sa asawa.ng isang overseas worker. kaugnay ng
dahil mahirap alagaan aIig below 5 years old at sinabing nag-o-organize sila, nagtatawagan sa telepono,
kawawa naman ang lalaki dahil mahihirapan nagiging magkaibigan para i-lessen ang kalungkutan nila.
siya? tapos, pagtuntong ng bata sa 5 at i-assign
halimbawa ng korte sa ama, paano na ang Ang lalaki nga ba ang pinakaimportanteng kailangan
emotional attachment ng ina sa bata? upang makumpleto ang buhay ng isang babae?
Pakinggan natin ang isang mapanudyong tula
VISUALS: mga eksena sa pelikulang "Kramer vs' Krame~", ngisang lalaki na tiyak na pagtataasan ng kilay
lalo na iyong eksenang nagmamatigas ang bata na aya:" my~g ng ating kababaihan:.
kumain dahil ice cream ang gusto niya, at pinatulan m Dustm
Hoffman.

Ang pelikulang "Kramer vs Kramer" Nang ako y labinlimang Disyembre pa lamang,

ay isang magandang pelikulang humakot ng Mayro'n akong kaibigan
maraming awards. Tungkol ito sa lalaking Na ganito"ang laging inuusal-usal:
kasama ng kanyang anak ay inabandon ng Kung saakin ay may manligaw
asawa. Naging biktima siya ng batas nang " Gusto ko'y bata, /nabait, makisig at mayaman.
pagkaraang makilala niya nang m~apitan ang
bata pagkaraang paghirapan ay deslsyunan ng Nang magdalawampu na ang dalaga
korte na sa ina ito dapat inapunta. . At ang pinipili'y di pa rin makita,
.9ailito angkalJ.yang nagunita,tila.:.
 Kung sa akin ngayon ay may poporma, INTERVIEW with Ging Deles, tungkol sa exploitation sa mga
Kung bata't mabait ay maaari na. babae sa international level. na pagkatapos ng international
decade for women, mas lalo silang exploited dahil sa economic
Nang dalawampu't lima at hindi Tin yata conditions na nagtutulak sa babaepara magibg domestic helper
kumakagat.ang,isda sa pain' o entertainer abroad 0 kaya'y mail-order bride .
. Naging ganito na ang kanyangdasal~n:
Hindi na' importante na hindi na bata, sa kanya ko rin narinig iyong ayon sa airpoI:t authorities, at
Basta mabait lang na maituturing. least one woman comes home traumatized every week.

Nang tumatlumpu na't sa kanya'y wala pa ring pahayag ng isang mail-order bride 0 domestic helper tungkol sa
bumati, malungkot na experience niya sa ibang bansa. lalo na iyong
Tahas na sinabing walang bali-bali, pinatutulog sa tabing aso. puwede iyong babaeng naputulan ng
Ngayon kahit sino walang pil~-piLi,' paa sa kag~gawan ng kanyang amo. nakita ko ita sa TV Patrol.
Huwag /(mg mangyaring sa akin ay walang puwede ring banggitin~. sa Hongkong at Singapore, ang
inagkaniali. kahulugan ng santang Fillpina ay maid.

INTERVIEW. Charito Solis. ipa:-comrnent sa kanya ang tula. comment ng isang taga-KAIBIGAN, isang ~GO na tumutuon
at pagsalitain siya tungkol sa kanyang buhay. sa mga problema ng overseas workers. nabigyan ba ng pansin
ang kaso ni Apolinaria Masang at ng iba pa? puwede ring
VISUALS~ Hang e!csena sa mga pelikula ni Charito saka clips ipabanggit sa kanya ang Saudi laws na biased sa babae, tulad
ng pananalo niya ng mga award. ng batas na basta nagkaanak ka nang hindi kasal, guilty ka ng
immorality kahit ginahasa ka lang. at dahil illegitimate ang
Sa pagitan ng mga taong 1976-86 ipinagdiwang anak m,o, property iyon ng estado.
ang International Decade of Women. Ito ang
kulminasyon ng pagkamulat ng kababaihan sa ganito rin ang kaso ng isang babae (nabasa ko ita sa welfare
mga karapatang pamQabae na mahabang office ng POEA) na tinangkang gahasain ng amo niyang
panahong ipinagkait ~at patuloy na Arabo. nahuli ng asawa ng Arabo ang tangkang
ipinagkakait-sa kanya. Naging mapanuri siya pagsasamantala. sabi ng lalaking Arabo, sineduce lang daw
sa kanyang kalagayan, kinuwestiyon ang mga siya. ng Pilipina. ikimdong ang Pilipina at dahil ang Biyernes
patakaran ng lipunan man 0 batas na nila ay whipping day, tuwing Biyernes. nilalatigo ang babae.
nagsisilbing balakid' sa kanyang paglaki. nabunyag ang kasong ito nang isulat iyon ng isang kapwa
Ngunit ana ang tunay na nakuha ng kababaihan Pilipina sa mga kamag-anak ng babae.
sa proseso ng kanyailg mahaba at madugong
.pakikibaka? GING DELES, na sa kabila nito, sige pa rin sa pagpunta sa
ibang bansa ang ating kababaihan dahil mahirap ang buhay,
INTERVIEW, Remy Rieken: (exploitation ng babae sa national obligado na ring magtrabaho ang babae, at k'Ulang naman ang
level) iyong debt servicing instead of social services. ana . opportunity dito sa atin.
ngayon angnaipagkakaitsa mga bata't kababaihan dahil dito.'
 At karamihan ng pumapasok na domestic helper If you're .going to be raped, you might as well
rela.'{and en'joy it.
sa ibang bansa .ay hindi basta katulong lang
dito sa atin kundi propesyonal. Marami sa
kanila ang titser. Kahit ang famous lme na ito ni Secretary Raul
Manglapus ay hindi niya orihinal kundi isang
INTERVIEW sa isang titser: tungkol sa kanilang workload at luma nangpananaw ng kalalakihan tungkol sa
rape. .
suweldo na hindi commensurate sa kanilang trabaho. tuI)gkol sa
;kanilang sidelin~s (pagtitinda ng tusino at iba pa) at extra work
na kailangan nilang gawin. na obligado silang mamalagi sa She was asking for it.'Ito'y garapalang
eskuwela hang gang sa isang takdang oras kahit wala na silang pagpapasa pa ng kasalanan sa babae.
gagawin, samantalang pagdating sa bahay, magtsetsek pa sila
ng papel at gagawa ng lesson plan. Relax and enjoy it, na may pagtatangkang
ituring na katatawanan lang ang paglapastangan
Pagkaraan ng pinakahuling welga ng mga titser, sa katawan ng babae.
daan-daang titser ang tinanggal ni Education
Secretary Carino sa mga kasong
insubordination, absence without official leave ,
gross negligence ofdut)' at kung anu-ano pa.
Ang aksiyon bang· ito sa panig ni Secretary
Carino ay panibagong tulak na naman sa ating This is my weapon, this is my gun; this is for
. kababaihan tungo sa pagiging domestic helper business, this is for fun .
ng mga dayuhim, gayundin, entertainer at
mail-order bride? Ito ang tula ng isang drill sergeant patungkol-sa .
kanyang ari. Samantala, ang paggahasa sa
puwedeng magsalita pa si Remy Rieken sa kung paano babae ay malungkot ngunit umano'y di-
ine-encourage nga ng gobyerno ang pangingibang-bansa bilang maiiwasang pangyayari sa isang paligsahan ng
dollar-earner, dahil iyong overseas workers natin ang galing, talino, armas at pagkalalaki sa larong
pinakamalakas magpasok ng dolyar dito sa bansa. kung tawagin ay digmaan. Noong panahon ng
digmaan sa Vietnam, ang company commander
puwedeng may magsalita sa purito na ang mga policy ng ng isang batalyong Amerikano ay bumihag ng
gobyernongito ay nagwawasak ng pamilya, dahil hinuhugot sa mga babaeng Vietnamese para pagkalibangan ng
tahanan ang mga ina't ama at pinaglalayo ang. kanyangmga sundalo. Ang mga babaeng ita'y
magkakapamilya, ~a siyang pinaka-basic unit ng lipunan. araw-araw na iniiniksiyunan ng penicillin para
maprotektahan ang mga sundalo laban sa VD.

Sa katatapos na Gulf War nitong Enero,

matunog angbalita na mararning Pilipina ang
ginahasa sa Kuwait._
 INTERVIEW, isang galing sa Kuwait na makapagpapatunay sa ni Winnie Monsod para sa mga government policy. Sa panig ng
paggahasa sa mga Pilipina doon. na ayaw pa nilang umalis sa teacher, sana'y nlabangglt na sa totoo naman, puwedeng
Kuwait noong nagbabanta na ang digmaan, nakatali pa rin sa makabalik sa trabaho ang mga dismissed teacher, basta ang
pangangailangan nilang kumita. requirements lang ay (1) aaminin nila nanagkamali sila sa
pagsali sa welga, (2) hihingi ng tawad, (3) mangangakong hir:tdi
Ginagahasa ang babae sa panahon ng digmaan, na uulit. ito'y malinaw na pagpapalunok sa kanila ng kanilang
pero ginagahasa rin ang babae sa p~nahon ng paninindigan.
kapayapaan.
Kontribusyong isip, lakas, at panahon ... tungo sa
INSERT: headlines ng tabloid na nagbabandera sa mga kaso ng pagtitindig ng higit na maganda at payapang
panggagahasa, mula sa mga batang babae hanggang sa ~ng- . daigdig.
anong edad. isama rito ang kaso ng panggagahasa kay Pepsi
Paloma.

INTERVIEW sa isang victim ng military rape. ang te.IJlang< sunod-sunod.na pahayag'ng isang advocate ng "toys for
. pahayag ay iyong panggagahasa sa kanila para i-break ang peace", si Lyka Brown ·para sa· "Batibot"-at·sa pagtuturo ng
kanilang spirit, at naganap ita dahil sa pakikipaglaban nila para bagong values, atisang para sa peace movement.
sa kanilang paninindigan.
Ang tinig ng babae'y hindi na mahina lang
INTERVIEW, isang NGO member na tumutulong sa mga at hintakot. Ang mundo niya'y hindi lang ang
biktima ng military rape. puwedeng si Dr. June Lopez. loob ng kanyang tahanan. Dahil ang kanyang
tahanan ay isang lugar lang, isang sHid lang, sa
Sino pa nga ba ang makikinig sa usapin ng kanyang ~alawak, masalimuot, at tunay na
babae kundi babae rin? Sino pa ang tutulong at mundo. Kung saan ang tao'y hangad niyang
dadamay? magkaroon ng pantay-pantay na karapatan,
. katarungan, at kalayaan .
magkakasunod na pahayag ng mga-tagapagsalita ng isang
daycare center, ng center for victims of domestic violence, at si (puwedeng gamitin ang huling eksena ng isang episode sa
Sister Mary Joan para sa Center for Women Studies ng St. "Dear Teacher" tungkol sa feminism, kung saan
Scholastica's College. madamdaming -itinula ni Gelli de Belen ang isang tula ni Marra
Lanot tungkol sa babae.)
Mula sa.pagkaunawa sa suliraning pambabae,
na hindi maihihiwalay sa mga suliraning
pulitikal at pambansa, pagaganap ang
pagkakapatiran, pagkakaisa, paninindigan.

magkakasunod na pahayag ng mga kinatawan ng worker

organization, peasant organization, urban poor, teacher,
 .:f·-
' ..
.\~ ,.
'l. '.~ . Co •••• ~.

BABAENG-BABAE I BAUTISTA

•
Lualhati Bautista

Isinilang nobng Disyembre 2; 1946.

Isa sa mga nangungunang fictionist sa Filipi~o.
Premyadong manunulat ng maikling kuwento, nobelaat
screenplay.
Bukod sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature,
dalawang beses nang nagkamit ng nominasyon sa Citizens
Council for Mass Medi~ 'Awards para sa kanyang mga
maikling kuwento.
Pare-parehong Grand Prize sa Palanca ang kanyang mga .
nobelang Gapo, l?.~kad~.z0'at Rata, Bata, Paano Ka Ginawa?
.
Ang kanyang sinulat na uBulaklak Sa City Jail" ay
pinarangalan ng FAMAS, Urian Awards, Metro Manila Film
Festival, Star Awards, at Film Academy of the Philippines.
Siya rin ang sumulat ng script ng mga pelikrilang "Sakada"
(co-writer), ul{ung Mahawi Manang Ulap" at "Maricris
Sioson, Japayuki".
Nagsimula siyang magsulat ng' maikling kuwento noong siya'y
senior sa Torres High School sa Tondo, Manila.
Full-time writer.
Miyembro ng Concerned Artists of tile Philippines (CAP) at ng
Women Involved in Creating Cultural Alternatives (WICCA).
Feminista.