|
|
Kartki z kalendarza
kwiecień
1 kwietnia
1455 – W Sandomierzu zmarł biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, pierwszy polski kardynał.
1548 – Na Wawelu zmarł 81-letni Zygmunt I Stary. Panował 42 lata. Jak pisał w swych kronikach Marcin Bielski: Urody był to pan krasnej i siły wielkiej, tak że powrozy targał i podkowy łamał. Za jego panowania Polska była liczącym się w Europie mocarstwem.
1656 – Polacy zaczęli odnosić sukcesy w wojnie ze Szwedami. Dziękując za odwrócenie losów, król Jan II Kazimierz złożył w katedrze lwowskiej śluby dziękczynne Bogurodzicy, obiecał szerzyć jej kult, przyrzekł polepszyć dolę chłopów i mieszczan.
1683 – Deputacja sejmowa podpisała z posłem cesarza Leopolda, hr. Karolem Waldsteinem, przymierze zaczepno-odporne przeciw Porcie Ottomańskiej. Polska zobowiązała się wystawić 40 000 żołnierzy. W razie zagrożenia Krakowa lub Wiednia, sojusznicy zobowiązali się do bezpośredniej odsieczy. Polska wyrzekła się planów rewindykacji Śląska i walki o Prusy Książęce.
1893 – Powołanie Ligi Narodowej – organizacji politycznej wyłonionej z Ligi Polskiej. Czołowi działacze: Roman Dmowski, Zygmunt Balicki i Jan Popławski.
1902 – Urodził się pisarz Józef Mackiewicz (zm. 31 I 1985 r.)
1924 – Utworzenie Mennicy Państwowej.
1933 – Niemcy rozpoczęły bojkot przedsiębiorstw żydowskich. Zaczęto usuwanie Żydów z różnych stanowisk, głównie profesorów, prawników, lekarzy i artystów.
1936 – Deklaracja Hitlera w sprawach pokoju i umów lokarneńskich: odrzucenie programów zmierzających do utrwalenia pokoju w Europie, uzależnienie go od zaspokojenia potrzeb życiowych narodu niemieckiego.
1945 – Wojska amerykańskie lądują na Okinawie.
1971 – W Czechosłowacji powstały obozy czasowego odosobnienia dla skazanych za udział w praskiej wiośnie.
1995 – Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma podpisał dekret podporządkowujący władze Krymu swojemu urzędowi.
2001 – Adam Kozłowiecki, najstarszy polski kardynał, skończył 90 lat. Uroczystości urodzinowe odbyły się w afrykańskiej wiosce Mpunde, gdzie kardynał do dziś pracuje jako wikariusz.
2002 – Holandia pierwszym na świecie krajem ustawowo dopuszczającym eutanazję. Weszło w życie prawo, uznające eutanazję za "akt prawnie dozwolony", choć pod pewnymi warunkami.
2 kwietnia
1015 – Poseł księcia Bolesława, udał się do cesarza, aby mu zakomunikować, że książę do Niemiec nie przybędzie, nie jest bowiem obowiązany do posłuszeństwa wobec cesarza.
1613 – Sejm uchwalił, że żaden mieszczanin ani plebejusz nie ma prawa do noszenia szat i podszewek jedwabnych, a także drogich futer (wyjątek futra lisie i "podlejsze"). Za naruszenie zakazu groziła kara 14 grzywien, z czego część otrzymywał "donosiciel".
1640 – W Warszawie zmarł wybitny poeta Maciej Kazimierz Sarbiewski, jezuita, profesor Akademii Wileńskiej, pod koniec życia kaznodzieja króla Władysława IV. Jego liryki, pisane w języku łacińskim, były drukowane w różnych krajach Europy i miały blisko 40 wydań. W Antwerpii kartę tytułową do jego poezji wykonał Rubens.
1917 – Po storpedowaniu statku "Aztec" i ujawnieniu dążeń polityki niemieckiej do wplątania Stanów Zjednoczonych w wojnę z Meksykiem, Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom.
1921
– Otwarcie pierwszych Targów Poznańskich zorganizowanych z inicjatywy prezydenta miasta Jarogniewa Drwęskiego.
– Uchwalenie ustawy o ustanowieniu orderu "Orła Białego" oraz "Odrodzenia Polski".
1947 – W wieku 83 lat zmarł Henry Ford, amerykański konstruktor samochodów. W swych fabrykach wprowadził system opieki społecznej i zdrowotnej (szpitale, obiekty sportowe, osiedla i biblioteki).
1958 – Kierownictwo PZPR skrytykowało wydawców, którzy podcinają wiarę w socjalizm i filmowców, którzy apoteozują akowski ruch oporu. Do zbadania problemu mają być powołane specjalne komisje i opracowane specjalne wytyczne.
1959 – Papież Jan XXIII potępił sojusz komunistów i katolików.
1976 – Zmarł Feliks Stamm (ur. 17 X 1903 r.), legendarny trener polskich bokserów. Przydomek Papa, dobrze oddawał jego prawość i troskę o podopiecznych.
1997 – 451 głosami (głównie SLD, PSL i UW) przyjęta została nowa Konstytucja RP.
3 kwietnia
1081 – W niejasnych okolicznościach (podejrzewano zamach) na Węgrzech zmarł Bolesław II Śmiały.
1849 – W Paryżu zmarł Juliusz Słowacki, poeta i wieszcz narodowy. Pogrzeb odbył się 5 kwietnia na cmentarzu Montmartre, a powtórny 27 lipca 1927 w katedrze na Wawelu.
1923 – Zgodnie z wolą Lenina, Józef Stalin został sekretarzem generalnym partii komunistycznej.
1925 – W Warszawie w obecności ministra Spraw Wojskowych gen. Władysława Sikorskiego wylosowano lwowskie pobojowisko z lat 1918-1919, skąd ekshumowano zwłoki nieznanego żołnierza i umieszczono w symbolicznym grobie w Warszawie.
1939 – Samobójstwo popełnił płk Walery Sławek, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego.
1940
– W Katyniu NKWD rozstrzelało pierwszą grupę oficerów polskich więzionych od jesieni 1939 r. w obozie w Kozielsku.
– Pułkownik Stanisław Kopański został dowódcą nowo sformowanej w Syrii (protektorat francuski) Brygady Strzelców Karpackich.
1948
– Prezydent Harry S. Truman podpisał ustawę o amerykańskiej pomocy dla zagranicy, tzw. Plan Marshalla, który miał podźwignąć Europę ze zniszczeń wojennych. Fundusz ten wynosił około 5 miliardów dolarów.
– Na wspólnym posiedzeniu KC PPR i CKW PPS podjęto rezolucję o obchodach święta 1 Maja i budowie wspólnego domu – siedziby władz centralnych przyszłej zjednoczonej partii.
1980 – Zmarł Władysław Tatarkiewicz, światowej sławy uczony, człowiek wielkiej prawości. Profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie Uniwersytetu Warszawskiego.
1981
– W Krakowie odbył się pierwszy zjazd Niezależnego Związku Studentów.
– W nakładzie 500 000 egzemplarzy ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność". Redaktorem naczelnym został Tadeusz Mazowiecki.
1991 – Nowo wybrany prezydent Lech Wałęsa poinformował szefa Paktu Północnoatlantyckiego: na razie nie wstępujemy do NATO.
4 kwietnia
1794 – Zwycięstwo Tadeusza Kościuszki pod Racławicami. W walkach odznaczył się oddział chłopów dowodzonych przez Bartosza Głowackiego, zdobywając rosyjskie armaty.
1949 – W Waszyngtonie podpisano Pakt Północnoatlantycki.
2001 – Zamachy na synagogi w Lyonie, Marsylii, Strasburgu i Nevers zdaniem mediów nie są aktami związanymi z "antysemityzmem w społeczeństwie francuskim" (brak napisów czy haseł antysemickich), lecz reakcją na sytuację polityczną na Bliskim Wschodzie.
5 kwietnia
1908 – Urodził się wybitny dyrygent austriacki Herbert von Karajan (zm. 6 X 1989).
1938 – Powołano Stronnictwo Demokratyczne.
1951 – Sąd federalny w Nowym Jorku skazał na śmierć małżonków Juliusa i Ethel Rosenbergów za szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego.
1952 – W Warszawie podpisano umowę między rządem RP i ZSRR o budowie Pałacu Kultury i Nauki.
1975 – Na Tajwanie, w wieku 87 lat zmarł Czang Kai-szek, przywódca tzw. Chińskiej Republiki Narodowej.
1989 – Zakończyły się obrady Okrągłego Stołu. 35% miejsc w wyborach do Sejmu zagwarantowano dla opozycji. Wolne miały być wybory do Senatu. Mówiono o "historycznym kompromisie".
6 kwietnia
1415 – Na soborze w Konstancji uchwalono dekret o wyższości soboru nad papieżem. Miał on ustrzec Kościół przed skutkami schizmy.
1871 – Rozpoczęła działalność Akademia Umiejętności. Ta powstała w Krakowie placówka odegrała wielką rolę w rozwoju nauki polskiej na przełomie XIX i XX wieku.
1901 – Urodził się Marian Hemar (zm. 11 II 1972) – właśc. M. Hescheles. Poeta, komediopisarz, satyryk.
1914 – Zmarł Józef Chełmoński, wybitny malarz (ur. 7 XI 1849 r.).
1971 – Zmarł Igor Strawiński (ur. 17 VI 1882 r.), kompozytor amerykański pochodzenia rosyjskiego.
1990 – Sejm uchwalił, że 3 maja będzie w Polsce świętem państwowym. Przestał nim być 22 lipca.
7 kwietnia
1348 – Po odparciu ataków polskich na Wrocław cesarz Niemiec Karol IV Robert ogłosił wcielenie Śląska i Łużyc do Królestwa Czech.
1656 – Zwycięstwo wojsk polskich w bitwie ze Szwedami pod Warką. Wojskami dowodził hetman Stefan Czarniecki.
1833 – W Berlinie zmarł Antoni Henryk Radziwiłł (ur. 13 VI 1775 w Wilnie), kompozytor i polityk. Pierwszy twórca muzyki do Fausta Goethego (premiera w Berlinie 1835 r.).
1995 – W Warszawie uruchomiono pierwszy (18 km) odcinek metra.
8 kwietnia
1341 – Zmarł biskup Nanker. W latach 1320-1326 rządził Diecezją Krakowską, następnie do 1341 Wrocławską. Wspaniały duszpasterz i oddany Polsce patriota. Działał w trudnych latach, gdy kraj po okresie rozbicia dzielnicowego stawał się ponownie jednym państwem.
1525 – Zawarcie traktatu z Albrechtem i złożenie przez niego hołdu lennego (10 IV). Księstwo Pruskie miało pozostać w dziedzicznym władaniu potomków męskich Albrechta, a w razie ich wymarcia, przez braci.
1823 – Ogłoszeniem tzw. statutu regulacyjnego władze pruskie rozpoczęły uwłaszczenie chłopów w Wielkim Księstwie Poznańskim. Rekompensatą dla właścicieli ziemi było wypłacenie (w pieniądzach lub zbożu) odszkodowania przez chłopów.
1909 – W Kalifornii zmarła Helena Modrzejewska (prawdziwe nazwisko: Benda), największa polska aktorka; występowała w teatrach Krakowa, Warszawy, a następnie w Stanach Zjednoczonych.
1935 – W ZSRR uchwalono, że karze śmierci podlegają dzieci od dwunastego roku życia.
1952
– W Krakowie zmarł Tadeusz Estreicher (ur. 19 XII 1871 w Krakowie), wybitny chemik i językoznawca. W 1901 zbudował urządzenie do skraplania wodoru (jedno z trzech na świecie).
– Na plenum ZG SPATiF Leon Schiller wygłosił referat w obronie dorobku romantycznego m.in. Dziadów i Kordiana. – Jesteśmy przeciwnikami tworzenia teatru (...) za pośrednictwem funkcjonariuszy.
1973 – Zmarł Pablo Picasso, malarz hiszpański (ur. 25 X 1881 r.).
1995 – Do Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku skierowano akt oskarżenia przeciw 12 osobom, którym zarzucono "sprawstwo kierownicze" zbrodni zabójstwa 44 robotników w 1970 r. na Wybrzeżu. Wśród oskarżonych gen. Wojciech Jaruzelski i Stanisław Kociołek.
9 kwietnia
1242 – W bitwie pod Legnicą większość rycerstwa wraz z księciem Henrykiem Pobożnym poległa, lecz Mongołowie, poniósłszy znaczne straty, wycofali się na wschód.
1901 – Urodził się Stanisław Wigura (zm. 11 IX 1932), konstruktor lotniczy, wraz z F. Żwirką odbył lot dookoła Europy.
1918 – Zmarł poeta i dramaturg Lucjan Rydel (ur. 17 V 1870).
1937 – W Warszawie zmarł Franciszek Fiszer, jedna z najbarwniejszych postaci przedwojennej stolicy. Był filozofem, artystą i przyjacielem artystów, mistrzem paradoksu. Jego celne dowcipy powtarzają kolejne pokolenia.
1940 – Inwazja Niemców na Norwegię i Danię.
1966 – Kardynał Alfredo Ottaviani ogłosił zniesienie Indeksu, czyli wykazu książek których nie wolno czytać katolikom. Indeks stworzono w XVI w., a ostatni, liczący 500 stron, wydano w 1948 r.
1968 – W Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim zmarła Zofia Kossak, primo voto Szczucka, secundo voto Szatkowska, autorka wybitnych powieści historycznych i hagiograficznych, w czasie okupacji więźniarka obozu w Oświęcimiu.
10 kwietnia
1525 – Na rynku w Krakowie książę Albrecht Hohenzollern (dawniej wielki mistrz krzyżacki) złożył królowi Zygmuntowi Staremu hołd jako lennik ziem pruskich. Wydarzenie uwiecznił Jan Matejko w obrazie Hołd Pruski.
1831 – Podczas Powstania Listopadowego w ramach kontrofensywy wojsk polskich gen. Ignacy Prądzyński pod Iganiami rozbił korpus gen. Rosena.
1864 – Aresztowano Romualda Traugutta.
1917 – Cesarz Austro-Węgier przekazał Legiony wojsku polskiemu, zwanemu Polską Siłą Zbrojną (Polnische Wehrmacht).
1938 – Poddana plebiscytowi w obu krajach aneksja Austrii przez Niemcy została poparta przez 99% głosów w Niemczech, a 99,7% głosów w Austrii.
1981 – Premier Wojciech Jaruzelski zaapelował z trybuny sejmowej o 90 dni spokoju.
11 kwietnia
1079 – W Krakowie, w obecności króla Bolesława odbył się sąd nad biskupem Stanisławem ze Szczepanowa (ur. 26 VII 1030, wg Długosza). Biskup, od dawna w opozycji wobec króla, został skazany na obcięcie członków. Kary nie wykonano, natomiast na rozkaz króla został zabity na stopniach ołtarza (kanonizowany 17 IX 1253 r.).
1814 – Abdykacja Napoleona I i zesłanie go na Elbę. Towarzyszył mu szwadron Pawła Jerzmanowskiego. Polacy otrzymali prawo powrotu do domu, z bronią i sztandarami, zagwarantowano im prawo do odznaczeń francuskich i związanych z tym apanaży.
1905 – Komisja rządowa w Rosji postanowiła znieść cenzurę telegramów prywatnych.
1922 – Międzynarodowa konferencja w Genui, zainicjowana przez mocarstwa zwycięskie dla uporządkowania ekonomicznego życia Europy powojennej. W konferencji uczestniczą Sowiety i Niemcy. Stany Zjednoczone wysyłają tylko obserwatora. Sowiety i Niemcy, ku niezadowoleniu inicjatorów zjazdu, deklarują ścisłą współpracę.
1939 – Adolf Hitler podpisał plan agresji na Polskę noszący kryptonim Fall Weiss.
1973 – Pod zwierzchnictwem PZPR powołano do życia Federację Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Przewodniczącym Federacji został Stanisław Ciosek.
1990 – Sejm uchwalił zniesienie cenzury.
1997 – Uchwalona została przez Sejm ustawa lustracyjna, która miała objąć kandydatów na posłów, senatorów, premiera, ministrów, szefów państwowych agencji informacyjnych i telewizji publicznej, a także osób zdających egzaminy sędziowskie i prokuratorskie.
12 kwietnia
1863 – W pojedynku zginął Stefan Bobrowski, przywódca powstania styczniowego.
1938 – W Paryżu, w wieku 65 lat, zmarł Fiodor Szalapin, uważany za jednego z największych śpiewaków wszystkich czasów.
1945 – Zmarł prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosvelt.
1961 – O godz. 9.07 czasu moskiewskiego z kosmodromu w Bajkonurze, na statku Wostok I wystartował w przestrzeń kosmiczną, major lotnictwa, Jurij Gagarin. Był to pierwszy w historii lot dookoła Ziemi.
1963 – Zmarł prof. Kazimierz Ajdukiewicz (ur. 22 XII 1890), wybitny filozof i logik. Wykładał na uniwersytetach Lwowskim i Warszawskim. W czasie wojny w szkolnictwie tajnym.
1982 – W RFN przyszło na świat pierwsze dziecko z próbówki.
1985 – Zarejestrowano Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), któremu Rada Ministrów przekazała majątek "byłych związków zawodowych".
13 kwietnia
1279 – Zmarł książę Bolesław Pobożny. Jedynym władcą Wielkopolski Przemysław II.
1906 – Urodził się dramaturg Samuel Beckett (zm. 22 XII 1989 r.)
1923 – Nadanie marszałkowi Francji gen. Fochowi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej tytułu Marszałka Polski.
1940 – NKWD przeprowadziło kolejną wielką deportację ludności polskiej ze wschodnich ziem Rzeczypospolitej; stłoczono w wagonach bydlęcych i wywieziono ponad 320 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci.
1943 – Niemcy podali wiadomość o odkryciu grobów katyńskich; propaganda sowiecka oskarżyła Niemców o morderstwo polskich oficerów.
1957 – Władze państwowe w ramach chwilowej odwilży, zwróciły ołtarz Wita Stwosza prawowitemu właścicielowi, tzn. Bazylice Mariackiej w Krakowie.
1990
– W czasie oficjalnej wizyty prezydenta Jaruzelskiego w ZSRR, agencja TASS ogłosiła komunikat przyznający, że zbrodnia katyńska była dziełem władz radzieckich.
– Michaił Gorbaczow zażądał od Litwy anulowania deklaracji niepodległościowej i zapowiedział wprowadzenie sankcji gospodarczych.
14 kwietnia
966 – Zgodnie z tradycją, w Wielką Sobotę biskup Michał udzielił chrztu Mieszkowi I i jego dworzanom. Od tego momentu Polska stawała się państwem chrześcijańskim, a jej znaczenie na arenie międzynarodowej znacznie wzrosło.
1570 – Zawarcie ugody sandomierskiej. Było to porozumienie luteranów, kalwinów i braci czeskich w celu wspólnej obrony przed kontrreformacją. Umowa sandomierska nie objęła arian. Podjęto też decyzję o wspólnym odbywaniu synodów.
1832 – Zarządzeniem władz pruskich wprowadzono język niemiecki jako urzędowy w korespondencji instytucji administracyjnych, sądowych i kościelnych.
1912 – Po uderzeniu w górę lodową zatonął największy liniowiec świata Titanic. Była to pierwsza podróż tego transatlantyku. Na pokładzie znajdowało się 2224 osoby, z czego zginęło 1503.
1918 – Ustanowienie jednolitego dowództwa armii koalicyjnej; objął je gen. Ferdynand Foch.
1924 – Wprowadzenie reformy walutowej ministra Władysława Grabskiego. Wycofano markę polską i wprowadzono złoty polski. 1 zł = 1,8 mln marek polskich,
1 dolar = 5,18 zł.
1934 – Powołano skrajnie prawicowy Obóz Narodowo-Radykalny (ONR).
1950 – Przedstawiciele komunistycznego rządu i Episkopatu podpisali w Warszawie porozumienie regulujące stosunki między państwem a Kościołem. Była to ze strony Prymasa kolejna próba normalizacji stosunków między państwem a Kościołem.
1957 – Ministerstwo Rolnictwa wydało zarządzenie w sprawie zwrotu właścicielom niesłusznie zabranych w poprzednim okresie gospodarstw rolnych.
1966 – W Gnieźnie i Poznaniu rozpoczęły się z udziałem całego Episkopatu kościelne uroczystości 1000-lecia chrztu Polski, ostro atakowane propagandowo przez władze PRL.
1977 – Zmarł wybitny artysta malarz Alfred Lenica (ur. 4 VIII 1899 r.).
15 kwietnia
1452 – Urodził się Leonardo da Vinci, jeden z najwybitniejszych artystów doby renesansu: malarz, architekt, rzeźbiarz, technik, badacz przyrody i filozof. Najsłynniejsze dzieła to fresk Ostatnia wieczerza w refektarzu klasztornym w Mediolanie oraz portret Mona Lisa.
1865 – W Krakowie urodziła się wybitna malarka Olga Boznańska (zm. w Paryżu 26 X 1940). Studiowała w Monachium. Od 1889 r. zamieszkała w Paryżu. Debiutowała w Krakowie w 1886 r. Ponad 80% jej twórczości stanowiły portrety.
1915 – Naczelny Komitet Narodowy (NKN) rozpoczął działalność w Piotrkowie. Uzyskał prawo działania na obszarze okupowanym przez Austrię. W okupacji niemieckiej działalność NKN była zakazana. Departament Wojskowy pod kierunkiem płk Władysława Sikorskiego rozwija akcję werbunkową. I Brygada prowadzi własną działalność organizacyjną i werbunkową pod kierunkiem Komendanta J. Piłsudskiego.
1916 – Minister spraw wewnętrznych Rosji uchylił zakaz śpiewania polskich hymnów: Jeszcze Polska nie zginęła, Boże coś Polskę i chorału Z dymem pożarów.
1921 – Ratyfikowanie przez Sejm traktatu pokojowego zawartego w Rydze (18 III) między Polską i Sowietami.
1922 – Ostateczne rozwiązanie sprawy Górnego Śląska. Polsce przypada obszar 3221 km2 zamieszkanych przez ponad 1 mln ludności. Na 15 lat zastrzeżony zostaje samorząd dla tej dzielnicy z własnym sejmem.
1931 – Abdykacja króla Alfonsa XIII. Zwycięstwo republikanów w Hiszpanii. Katalonia proklamuje niezależną republikę.
1940 – Wojska francuskie i brytyjskie wylądowały w Narwiku.
1968 – Rozpoczęła się Praska wiosna.
1980 – W wieku 74 lat zmarł Jean Paul Sartre, pisarz, autor wielu dzieł literackich i filozoficznych, twórca systemu filozoficznego zwanego egzystencjalizmem.
1990 – W wieku 84 lat zmarła w Nowym Jorku legenda kina, Greta Garbo.
16 kwietnia
1922 – Traktat sowiecko-niemiecki w Rapallo, anulujący wzajemne pretensje Niemiec i Sowietów oraz ustalający warunki współpracy ekonomicznej i politycznej obu państw.
1941 – W Krakowie narada z udziałem gubernatora generalnego H. Franka. Kraków, jako stolica GG powinien być otoczony szczególną opieką rządu. Miastu mają być przyznane dodatkowe pieniądze, m.in. na zbudowanie wielkiej piwiarni dla żołnierzy i usunięcie kopców Kościuszki i Piłsudskiego.
1950 – Kolarski wyścig Warszawa-Praga otrzymał nazwę Wyścig Pokoju.
1964 – Amerykanka Geraldine Mock jako pierwsza kobieta pilot obleciała samotnie kulę ziemską (wystartowała 19 III).
17 kwietnia
1492 – Izabella Kastylijska i Ferdynand Aragoński podpisali układ z Krzysztofem Kolumbem o jego wyprawie do Indii. Wyprawa ma mieć charakter misyjny. Kolumb jako swój udział miał otrzymać 1/10 pereł, drogich kamieni, srebra, pachnideł i złota, zdobytych lub nabytych od Mongołów. 9/10 miało przypaść koronie hiszpańskiej. Kolumb miał zostać też wicekrólem w zdobytych prowincjach.
1794 – Na wieść o zwycięstwie Kościuszki pod Racławicami wybuchło powstanie w Warszawie, na czele którego stanął ks. Mejer i szewc Jan Kiliński. Wyparto z miasta wojska rosyjskie. Garnizon polski liczył około 2000 żołnierzy, a rosyjski 5000.
1863 – Rządy Anglii, Austrii i Francji skierowały noty protestacyjne do rządu rosyjskiego, żądając zmiany polityki wobec Królestwa Polskiego. Rząd carski odrzucił wszelkie sugestie państw protestujących.
1892 – Ukaz carski zabronił pod surowymi karami tajnego nauczania w języku polskim na ziemiach Litwy i Rusi.
1919 – Generalna ofensywa dowódcy frontu małopolskiego gen. Iwaszkiewicza na Ukraińców oblegających Lwów. Oddziały pułku wielkopolskiego, gen. Konarzewskiego, pierwsze wkraczają do oswobodzonego miasta.
1932 – Cesarz Hajle Sellasje zniósł niewolnictwo w Etiopii.
1938 – W Bazylice św. Piotra w Rzymie odbyła się kanonizacja bł. Andrzeja Boboli.
1947 – Jednostki WP, KBW i organy bezpieczeństwa publicznego rozpoczęły operację "Wisła" przeciw UPA. Przeprowadzono w ciągu trzech miesięcy 357 akcji, które pozwoliły na zlikwidowanie głównych sił UPA (zginęło 1509 członków, ujęto 2781, zlikwidowano 1178 kryjówek, schronów i bunkrów), przesiedlono kilkaset tysięcy Ukraińców. Akcją dowodził gen. Stefan Mossor.
1989 – Ponowne zarejestrowanie "Solidarności".
18 kwietnia
1025 – W Gnieźnie, podczas Wielkanocy, odbyła się koronacja Bolesława I Chrobrego.
1845 – W Warszawie zmarł Józef Elsner. Z pochodzenia Niemiec (urodził się na Śląsku), czuł się Polakiem. Zamieszkał w Warszawie, gdzie był dyrektorem konserwatorium. Z jego szkoły wyszedł m.in. Fryderyk Chopin.
1882 – W Londynie urodził się wybitny dyrygent Stanisław Stokowski (zm. 13 IX 1977 w Londynie).
1946 – W Genewie rozwiązano Ligę Narodów.
1950 Z przekształcenia Federacji Polskich Organizacji Studenckich, która zrzeszała wiele studenckich kół naukowych i organizacji samopomocowych, powstało Zrzeszenie Studentów Polskich.
1951 – W Paryżu podpisano traktat o utworzeniu EECA – Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
1955 – W wieku 76 lat zmarł w Princeton fizyk Albert Einstein, jeden z największych uczonych naszych czasów.
19 kwietnia
1773 – Na żądanie zaborców rozpoczął obrady sejm rozbiorowy, który miał zalegalizować podział ziem Polski (z 5 VII 1772). Aby nie dopuścić do liberum veto, wybór posłów odbywał się pod nadzorem wojsk rosyjskich, marszałkiem sejmu został Adam Poniński, wielu posłów szantażowano lub przekupiono. Latem do konfederacji przystąpił król i podpisał traktaty rozbiorowe. Sejm trwał dwa lata (do 11 IV 1775 r.), efektem były zmiany w wojsku, powołanie Komisji Edukacji Narodowej i rządzącej Rady Nieustającej.
1809 – Bitwa pod Raszynem. Niedoświadczona armia Księstwa Warszawskiego stawiła Austriakom zacięty opór. Jej dowódca książę Józef Poniatowski sam poprowadził piechotę do walki na bagnety. Bohaterstwem odznaczył się poeta płk Cyprian Godebski, który mimo ran nie opuścił pola walki, zmarł w ambulansie w drodze do Warszawy.
1831 – Generał Dwernicki, pokonawszy Rosjan w Bitwie pod Boremlem (na południu Królestwa), zdecydował się na przekroczenie granicy austriackiej, w obawie przewagi liczebnej nieprzyjaciela. Generał wraz z całym wojskiem został internowany.
1908 – Urodziła się aktorka Irena Eichlerówna (zm. 12 IX 1988 r.).
1919 – Do Wilna wkracza Brygada Jazdy płk. Prażmowskiego. Ułani Zaniemeńscy zajmują dworzec i wysyłają pociąg po zdążające do Wilna pułki legionowe. Wilno po ponad trzech miesiącach panowania bolszewików powraca do Polski.
1943 – W przeddzień rocznicy urodzin Hitlera, o świcie na teren getta warszawskiego wkroczyły oddziały hitlerowskie liczące około 3000 ludzi (2269 z SS, 367 granatowych policjantów, 337 faszystów łotewskich i ukraińskich), które miały rozkaz zniszczenia getta. Przeciwko nim stanęło 1100 bojowników żydowskich zorganizowanych w ŻOB (700) i ŻZW (400). W getcie przebywało około 65 000 Żydów. Komunikaty o sytuacji w getcie przekazywane były do Londynu przez dowództwo AK oraz Delegaturę Rządu. Dowódcą powstania był komendant ŻOB Mordechaj Anielewicz, a jego zastępcą Marek Edelman.
1945 – Rząd RP w Londynie mianował płk Jana Rzepeckiego komendantem podziemnej delegatury nowo utworzonych sił zbrojnych.
1983 – Zmarł pisarz Jerzy Andrzejewski (ur. 19 VIII 1910 r.).
20 kwietnia
1773 – Poseł nowogrodzki Tadeusz Rejtan założył veto przeciw uchwale Sejmu, zatwierdzającej I rozbiór Polski. Dramatyczną scenę protestu przedstawił Jan Matejko.
1934 – Ulica w Stambule, gdzie stał dom, w którym zmarł Adam Mickiewicz, otrzymała imię wieszcza.
1937 – Na czele hiszpańskiej partii Falanga stanął gen. Francisco Franko.
1998 – Włoska prasa ujawniła szczegóły tajnego planu KGB z 1979 r., zakładającego skompromitowanie papieża Jana Pawła II w oczach Zachodu, a następnie jego zamordowanie.
21 kwietnia
1368 – Statut żupny, wydany przez Kazimierza Wielkiego, przekształcał żupy solne w Polsce w przedsiębiorstwa królewskie. Zarządzali nimi żupnicy, których urzędy były dzierżawione.
1920 – Podpisanie umowy sojuszniczej między rządem polskim a Semenem Petlurą. Gabinet Skulskiego uznał prawo Ukrainy do niezależnego bytu państwowego.
1945 – Komisja Centralna Związków Zawodowych zwróciła się do KRN i Rządu Tymczasowego o ogłoszenie 1 Maja świętem państwowym.
1955 – W Warszawie otwarto centralne muzeum Włodzimierza Lenina.
1965 – Zmarł Artur Marya Swinarski, poeta, satyryk, dramaturg (ur. 28 VII 1900 r.).
22 kwietnia
1794 – Wilno przyłączyło się do insurekcji kościuszkowskiej. Powstaniem dowodził Jakub Jasiński.
1848 – Decyzją gubernatora Galicji Franciszka Stadiona począwszy od 15 maja zniesiona zostaje pańszczyzna. Decyzja została podjęta bez uzgodnienia z cesarzem, ale została przez niego podpisana i zaakceptowana (antydatowana na 17 IV).
1915 – Po raz pierwszy użyto gazów bojowych. O godz. 6 wieczorem na pozycjach IV armii niemieckiej księcia Albrechta pod Ypres kierownik oddziału chemicznego i płk Bauer ze sztabu Dowództwa przystępują do uruchomienia aparatów na odcinku 6 km. Zagazowanych zostało 15 000 żołnierzy, z których zmarło 5000. Ze względu na trudności w stosowaniu i niebezpieczeństwo dla własnej armii, gazów nie używano często. Natarcie pod Ypres trwało do końca miesiąca i pomimo użycia tej broni, pozycje angielskie nie zostały przełamane.
1920 – Podpisanie umowy pokojowej rządu polskiego z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej. Traktat wykreśla granice na Wołyniu, pozostawiając je wolne na wschodzie.
1935 – Podpisanie przez prezydenta RP i rząd nowej konstytucji (z 23 III).
1973 – W Alei Róż w Nowej Hucie odsłonięto pomnik Włodzimierza Lenina.
23 kwietnia
1597 – Premiera "Wesołych kumoszek z Windsoru", Williama Szekspira. Na przedstawieniu, entuzjastycznie przyjętym przez publiczność, obecna była królowa Elżbieta.
1616 – Zmarł Wiliam Szekspir, genialny pisarz angielski, autor dramatów.
1632 – Zmarł król Polski Zygmunt III Waza.
1932 – Uchwałą KC WKP(b) w ZSRR zlikwidowano wszystkie stowarzyszenia, grupy i prądy, propagujące nowatorskie prądy w malarstwie, muzyce i architekturze.
1937 – Ustawą sejmową dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości i jako dzień po wsze czasy związany z imieniem Józefa Piłsudskiego, Zwycięskiego Wodza Narodu – jest uroczystym Świętem Niepodległości.
24 kwietnia
1724 – Zaręczyny 15-letniego króla Francji Ludwika XV z Marią Leszczyńską, córką byłego króla Stanisława.
1894 – Polskie władze autonomiczne w Galicji wprowadziły bezpłatną naukę w szkołach ludowych (podstawowych) z językiem polskim.
1906 – Organizacja Bojowa PPS uwolniła dziesięciu więźniów Pawiaka.
1916 – Powstanie irlandzkie w Dublinie. Tymczasowym prezydentem Irlandii zostaje jeden z przywódców powstania – Pearce. Wojsko angielskie po tygodniu tłumi rewoltę.
1926 – Rządy Niemiec i Rosji Sowieckiej podpisały w Berlinie traktat o przyjaźni – powtórzenie postanowień zawartych w Rapallo (1922 r.), kiedy to rząd niemiecki jako pierwszy na świecie uznał Rosję bolszewicką. Oba porozumienia skierowane były przeciw Polsce.
1940 – Do Norwegii odpłynęła z portu Brest Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich.
1967 – Radziecki astronauta Władimir Komarow zginął podczas powrotu na ziemię statku Sojuz 1.
1977 – Ukazał się pierwszy numer czasopisma Opinia, wydawanego poza cenzurą organu prasowego Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Redaktorem naczelnym był Leszek Moczulski.
1994 – Tadeusz Mazowiecki przewodniczącym nowo powołanej partii – Unii Wolności. Powstała ona z połączenia Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej.
25 kwietnia
1333 – W niecały miesiąc po śmierci Władysława Łokietka koronowany na króla został jego jedyny syn 23-letni Kazimierz (ur. 3 IV 1310). Król ten, zwany Wielkim, był ostatnim przedstawicielem Piastów na tronie polskim.
1920 – Rozpoczęła się ofensywa armii polskiej, której celem było zdobycie Kijowa.
1934 – Odmowa Niemiec zagwarantowania niepodległości państwom bałtyckim.
1937 – Zmarł Michał Drzymała (ur. 13 IX 1857 r.), chłop ze wsi Pogradowice. Gdy w 1904 r. władze niemieckie wydały zakaz budowania domów przez Polaków, Drzymała zakupił cyrkowy wóz i w nim zamieszkał.
1938 – Zgon w Gołotczyźnie nestora piśmiennictwa polskiego Aleksandra Świętochowskiego, czołowego bojownika pozytywizmu polskiego.
1942 – Szef NKWD gen. Żukow zawiadomił gen. Szyszko-Bohusza, że dalszy pobór do polskiego wojska na terenie Związku Radzieckiego został wstrzymany. Wcześniej do Iranu ewakuowano 44 tys. osób (w tym 33 tys. wojskowych). Decyzja władz sowieckich była niezgodna z wcześniejszymi ustaleniami gen. Andersa ze Stalinem.
1943 – Zerwanie stosunków dyplomatycznych między ZSRR a rządem polskim. Jako powód władze radzieckie podały równoczesne zwrócenie się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, z prośbą o zbadanie sprawy katyńskiej, gen. Sikorskiego i władz niemieckich.
1945 – Całkowite okrążenie przez wojska radzieckie berlińskiego zgrupowania wojsk niemieckich i osiągnięcie Łaby na odcinku Torgau-Riesa. Doszło do spotkania 1 armii amerykańskiej z 58 dywizją armii ukraińskiej Iwana Koniewa.
26 kwietnia
1831 – W wyzwolonej od rosyjskich wojsk Warszawie, w Teatrze Narodowym odśpiewano po raz pierwszy Warszawiankę, jedną z najpopularniejszych pieśni powstańczych. Ułożył ją Francuz Kazimierz Delavigne na wieść o wybuchu powstania listopadowego. Na język polski przełożył ją Karol Sienkiewicz, a muzykę skomponował Karol Kurpiński.
1920 – Po zawarciu umowy z rządem ukraińskim Ministerstwo Spraw Zagranicznych zawiadamia, że Polska uznaje prawo Ukraińców do niezależnego bytu państwowego, a dyrektoriat atamana Semena Petlury za zwierzchnią władzę państwową.
1921 – Otwarcie pierwszej Wystawy Sztuki Polskiej w Paryżu. Polska otrzymuje propozycje umieszczenia w zbiorach Luwru dzieł J. Matejki i M. Michałowskiego.
1950 – Sejm ustawodawczy uchwalił ustawę o ustanowieniu 1 Maja świętem państwowym.
1951 – Mianowani przez papieża Piusa XII biskupi: Bolesław Kominek (Wrocław), Franciszek Jop (Opole), Teodor Bensch (Gorzów), Edmund Nowicki (Gdańsk) i Tomasz Wilczyński (Olsztyn) nie zostali przez władze PRL dopuszczeni do objęcia urzędów.
1986 – W Czarnobylu na Ukrainie największa katastrofa w dziejach wykorzystania energii atomowej. W ciągu trzech pierwszych miesięcy zmarło 28 osób, a kilkaset trafiło do szpitali z objawami choroby popromiennej. W Polsce podano lakoniczną, uspakajającą informację dopiero 30 kwietnia. Rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban mówił o przesunięciu się nad Polską radioaktywnego obłoku, a awaria nie stanowi (...) zagrożenia dla zdrowia. Prasa oficjalna mówiła o rozpuszczaniu plotek, podjudzaniu społeczeństwa i wyzyskiwaniu go przeciw władzy. (W 1991 r. Rosjanie przyznali, że liczba ofiar katastrofy wyniosła 10 000, a 4 000 000 zostały dotknięte jej skutkami).
27 kwietnia
1792 – Z inicjatywy cesarzowej Rosji w Petersburgu zawiązano konfederację, która ujawniła się w Targowicy (14 V). Głównymi uczestnikami konfederacji byli przeciwnicy reformy państwa: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski.
1922 – Przedstawiciele związanych sojuszem Sowietów i Niemiec próbują stworzyć trójporozumienie przez wciągnięcie Włoch. Narady odbywają się na terenie neutralnym (na statku) z udziałem króla Emmanuela.
1925 – Wybór Hindenburga na prezydenta Rzeszy Niemieckiej (14 639 927 głosów).
1940 – Heinrich Himmler, naczelny szef gestapo, polecił utworzyć na terenie Oświęcimia obóz koncentracyjny. Pierwszym komendantem mianował Rudolfa Hoessa, poprzednio komendanta obozu w Sachsenhausen. Początkowo obóz był przeznaczony dla Polaków. W 1941 r. zaczęto tu przywozić Żydów, Czechów, Słowaków, Cyganów, Holendrów, Anglików, Niemców, Amerykanów i innych. Składał się on z obozu macierzystego – Auschwitz I; obozu w Brzezince – Auschwitz II, oraz w Monowicach – Auschwitz III z podległą mu siecią podobozów, tworzonych przy zakładach przemysłowych na Śląsku.
1942 – Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy przedstawił Generalplan Ost, przewidujący m.in. przesiedlenie 80-85% ludności polskiej na Syberię.
1956 – Sejm przyjął (przy dwóch głosach sprzeciwu) ustawę o dopuszczalności przerywania ciąży z racji trudnych warunków życiowych kobiety.
2001 – Jak podał CBOS, 58% Polaków chodzi co tydzień do kościoła, a 96% uważa się za osoby wierzące.
28 kwietnia
1772 – W Krakowie, broniący się na Wawelu konfederaci barscy poddali się Suworowowi na honorowych warunkach. Wbrew umowie wszyscy zostali popędzeni na Sybir. Żołnierze rosyjscy zaś za zgodą swoich dowódców splądrowali królewskie groby w podziemiach katedry. Był to pierwszy i jedyny wypadek profanacji wawelskiej nekropolii.
1939 – W przemówieniu wygłoszonym w Reichstagu, Hitler wypowiedział deklarację o nieagresji zawartą z Polską w 1934 r., oskarżając Polskę o prowadzenie z Wielką Brytanią polityki okrążania Niemiec.
1983 – Zmarł Jan Rzepecki, pułkownik, szef BiP KG AK (ur. 1899 r.).
2000 – Z okazji obchodów tysiąclecia zjazdu gnieźnieńskiego do Polski przybyli premierzy Czech, Węgier, Słowacji, a także kanclerz Niemiec. Po uroczystościach odbyło się podpisanie w Starym Ratuszu Deklaracji Gnieźnieńskiej, w której zadeklarowano jako cel nadrzędny stworzenie Europy wolnych społeczeństw, żyjących w pokoju, bezpieczeństwie i dobrobycie.
29 kwietnia
1429 – Siedemnastoletnia Joanna d'Arc wprowadziła do oblężonego Orleanu swój oddział i zasiliła twierdzę w żywność i amunicję. W kilka dni później Anglicy wycofali się. Orlean był wolny.
1919 – Rezolucja Rady Czterech w Paryżu w sprawie pozbawienia Niemców praw do kolonii i posiadłości zamorskich. Rozdzielają je między sobą państwa Ententy.
1980– W wieku 80 lat zmarł Alfred Hitchcok, mistrz filmów grozy.
1984 – Zmarł Karol Estreicher (ur. 1906), historyk sztuki, organizator powrotu do Polski wielu dzieł sztuki, w tym ołtarza Wita Stwosza.
30 kwietnia
1325 – W katedrze na Wawelu przyjęła chrzest Aldona, córka księcia Litwy Gedymina, żona późniejszego władcy Polski Kazimierza Wielkiego. Na chrzcie otrzymała imię Anna.
1425 – Zebrana w Brześciu szlachta opowiedziała się warunkowo za następstwem tronu królewicza Władysława; zależało to od potwierdzenia dotychczasowych przywilejów i nadania nowego przywileju nietykalności osobistej dla szlachcica, jeśli jego winy nie uznał szlachecki sąd ziemski ("Neminem captivabimus").
1945
– Samobójstwo Hitlera w bunkrze Kancelarii Rzeszy w Berlinie.
– Rozpoczął się szturm na Berlin (do 2 V), w którym uczestniczyła część sił 1. Armii LWP.
1950 – We wsi Mogiła koło Krakowa rozpoczęła się budowa kombinatu metalurgicznego Nowa Huta.
1956 – Oddano do użytku nadajnik telewizyjny w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Pierwsza po wojnie stacja polskiej telewizji oficjalnie podjęła pracę. Program nadawano 3 razy w tygodniu, łącznie przez 13,5 godziny.
1982 – Wprowadzono kartki na mięso i jego przetwory, masło, mąkę, cukier, ryż, kasze i proszki do prania.
Opracowała Halina Nehring
|
|
Osoby, które trafiły w to miejsce przypadkiem,
zapraszamy na stronę główną naszego miesięcznika.